Türkiye`de para arzı politikasının uygulamaları ve etkinliği

Abstract

ÖZET T.C. Merkez Bankası Mı, M2, M2Y, M3, M3Y ve M» olmak üzere altı para arzı tanımı üzerinde durmaktadır. Ülkemizde, analizlerde kullanılması gereken para arzı tanımının M2Y olduğu ortaya koyulmuştur. T.C. Merkez Bankası, para politikası araçları ile parasal büyüklükleri veya para çoğaltanını etkileyerek para arzını istenilen yönde değiştirebilmektedir. T.C. Merkez Bankası'nın para politikası araçları genellikle açık piyasa işlemleri, reeskont politikası ve karşılıklar politikasıdır. Günümüzde, T.C. Merkez Bankası'nın en önemli para politikası aracı açık piyasa işlemleridir. Parasal büyüklükler, T.C. Merkez Bankası'nın doğrudan kontrol edebildikleri, para politikası araçları ile yönlendirebildikleri değişkenlerdir. T.C. Merkez Bankası bilançosu kullanılarak parasal büyüklükler olan rezerv para, parasal taban ve Merkez Bankası parası elde edilebilmektedir. Parasal büyüklükler, Türkiye'de 1989 yılına kadar Rezerv Para, 1989 yılından sonra ise Merkez Bankası Parası olmuştur. Enflasyonla mücadele etmek amacıyla, T.C. Merkez Bankası, ilk kez 1990 yılında açıkladığı para programı ile 1989 yılında başlattığı politika değişimini kamu oyuna açıklamıştır. T.C. Merkez Bankası 1989 yılında Mı, M2 ve daha geniş tanımlı parasal büyüklükleri değil, T.C. Merkez Bankası'nın bilanço büyüklüğünün denetim altına alınması hedefine yönelmiştir. 1990 yılı para programı çerçevesinde öngörülen hedeflere büyük ölçüde ulaşılabilmiş ve parasal genişleme denetim altına alınabilmiştir. 1991 yılında Körfez Savaşı ve uygulanan seçim ekonomisi nedeniyle para programı uygulamasından sapılmıştır. 1992 yılında T.C. Merkez Bankası' nın orta vadeli hedefleri çerçevesinde yeni bir para programı ilan edilmiştir. Ancak 1992 yılı para programı ile belirlenen hedeflere ulaşılamamıştır, parasal büyüklükler denetim altına alınamamıştır. Türkiye'de 5 Nisan kararlan çerçevesinde, T.C. Merkez Bankası ekonomide fiyat, ücret ve döviz kuru için öngörülen hedeflere uyumlu bir şekilde yürütebilecek ve parasal büyüklükleri kontrol altında tutabilecek para politikası izlenmiştir. Ayrıca, 1994 yılında Uluslar arası Para Fonu (IMF) ile yapılan Stand- By Anlaşması doğrultusunda T.C. Merkez Bankası bilançosuna ilişkin kalemler temel alınarak, parasal bir çerçeve hazırlanarak yürürlüğe konmuştur. T.C. Merkez Bankası, 1994 yılı sonu itibariyle parasal çerçeve ile hazırlanan hedeflere ulaşmıştır. Parasal büyüklükler reel olarak enflasyonun altında bir gelişme göstermiştir. 1995 yılı para politikasının hedefi, 1994 yılında yaklaşık %150 olan enflasyonun düşürülmesi olmuştur ve T.C. Merkez Bankası bilançosuna ilişkin kalemler temel alınarak, parasal bir çerçeve benimsenmiştir. Bu yılın ilk on ayında uygulanmıştır, yılın son iki ayında ise seçim atmosferine yönelik bir para politikası izlenmiştir. 1995 yılında tüm parasal göstergeler reci olarak enflasyonun üzerinde bir gelişme göstermiştir. T.C. Merkez Bankası'nın 1996 ve 1997 yılı para politikası uygulamaları temelde finansal piyasalarda istikrarın sağlanmasını hedef almıştır. T.C. Merkez Bankası, 1996 yılında ihtiyatlı bir para politikası izlemiştir, tüm parasal büyüklüklerde genişleme olmuştur ve para arzı artışı reel olarak enflasyonun üzerinde bir gelişme göstermiştir. 1997 yılı için öngörülen istikrar hedefi kısmen de olsa sağlanabilmiştir. 1990 - 1997 döneminde de ekonominin yapısı, işleyişi ve mali sistem para arzını arttırıcı yönde etki yapmıştır ve para arzı artış kaydetmiştir.

SUMMARY The Central Bank of Turkish Republic emphasizes six money supplies, which are Mi, M2, M2Y, M3, M3 Y, Mj. It has been stated that the definition of money supply, M2Y must be used in analysis in Turkey. The Central Bank of Turkish Republic can chagce money supply in any direction affecting money policy tools and monetary sizes or money multiplier. The Central Bank of Turkish Republic uses money policy tools which are open market operations, reserves and discount policies in applying their money policy decision and in reaching the targets set forth. Today the most important money policy is open market operation. The monetary sizes are variants which Central Bank of Turkish Republic can directly control and direct through money policy tools. By using balance - sheet of Central Bank of Turkish Republic, reserve money as a monetary size, monetary base and Central Bank of Turkish Republic's money can be obtained. Monetary sizes in Turkey are known as reserve money until 1989 and then become Central Bank money. Central Bank of Turkish Republic first time in 1990 issued a money programme started in 1989 and announced to the public. Central Bank of Turkish Republic in 1989 didn't target at controlling Mi, M2 or more comprehensive monetary sizes but it thrived to control Central Bank of Turkish Republic's balance size. Within the 1990 money program the targets were mostly reached and monetory expansion could be controlled. In 1991 because of the gulf war and election economy money program didn't go by the book. In 1992 withing the medium size targets of Central Bank of Turkish Republic a new program was announced. But Expected targets weren't reached through 1992 money program and monetory size couldn't be controlled. Within April 5 decisions Central Bank of Turkish Republic followed a money policy which meant to control monetory size and adapt price, foreign exchange and wages policies accordingly. In 1994 abiding by the principles of a stand-by treaty signed between IMF and Central Bank of Turkish Republic a monetary framework was set forth. Central Bank of Turkish Republic had been able to reach the targets set in the programme by 1994. Monetary sizes showed an expansion under inflation rate. The target of money policy in 1995, was to reduce 1994's 150% inflation and adapt a monetory policy that was executed in first ten months of that year and a money policy under the influence of election was observed for the last two month. In 1995 all the monetory indicators proved higher than inflation. Money policy executions of Central Bank of Turkish Republic in 1996 and 1997 targeted at stabilization in financial markets, limiting interior wealth and promoted use of Turkish currency in return for foreign wealth. In 1996 Central Bank of Turkish Republic, followed a stabilized money policy and all the monetory sizes showed expansion and real money supply increase proved higher than inflation. Stabilization target set forth 1997 was partially achieved. In the period of 1990 - 1997 the structure and operation of economy and financial system promoted an increase in monet supply and money supply tended to increase.