Zordun Sabir`ın Hire Derize adlı kitabından Duman adlı hikayenin metin inceleme, index çalışması

Abstract

ÖZET Bu tez, Modern Uygur Türkçesi'nin bir sentaks çalışmasıdır. 20. Yüzyıl Uygur Edebiyatının önde gelen yazarlarından Zordun Sabir'ın Hire Derize `Buğulanmış Pencere`adlı eserinden Tuman `Duman` hikayesi seçilerek yapılmıştır. `Giriş'`ten( l.Doğu Türkistan ve Coğrafi durumu; 2.Uygur Tarihine Genel Bir Bakış; 3.Uygur Edebiyatı; 4.Uygur Türkçesi; 5.Zordun Sabir'in Hayatı) sonra dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; Metnin transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesi' ne aktarılması; ikinci bölümde; `Kelime Grupları`; üçüncü bölümde; `Cümle ve Cümle Çeşitleri` dördüncü bölümde metindeki kelimelerden oluşan bir sözlük; sonunda bir `Kaynakça` yer almaktadır. Kelime grupları, cümle, cümle çeşitleri metinden seçilen örneklerle incelenmiştir. Amacımız, Uygur Türkçe'si ile Türkiye Türkçesi arasında var olan ilgileri ve değişimleri tespit etmekti. Çalışmamızda; kelime üretimi konusunda pek büyük farklar oluşmadığı; yapım ve çekim eklerinin hemen hemen aym kaldığı; sadece -tabii olarak- biraz ses yapısı farklılığı dışmda Türk sentaksının temel prensipler bakımından büyük bir birliktelik gösterdiği metinden seçilen çok sayıda örneklerle ortaya konmuştur. Bu düzen bize Türk Dünyasının düşünce sistemindeki sarsılmaz mantığı bir kez daha ispatlamaktadır. 546 sayfadan oluşan bu tez bize bugünkü Uygur Türkleri'nin dil kültürünü, dil zevkini ve zenginliğini ortaya koyması açısından oldukça faydalı bir çalışma olmuştur. Yıllarca birbirinin varlığından habersiz yaşamış olan Türk milleti, kaybettiği yıllar zarfında bile en önemli birlik sembolü olan dilini bütün canlılığı ile korumuştur. Bu çalışmanın sonucunda, Uygur Türkçesi' nin, Türkiye Türkçesi' nden çok uzak olmadığı, kamtlanmıştır. Ayrıca, bu çalışmalarımız sırasında, birliğin en önemli sembolü olan dili Büyük Türk Dünyası' ndaki her Türk ferdinin anlayabileceği bir seviyeye çıkarmak için, bu alanda karşılıklı olarak en kısa zamanda ortak çalışmaların yapılmasının gerekli olduğu kanısına varılmıştır.This thesis is about the sentence construction of the Uigur Turkish. It is written by using the fiction Tuman from the work so called Hire Derize by Zordun Sabir who is one of the most significant authors of 20. century in Uigur Literature. After introduction (1. East Türkistan and its geographical situation. 2. General view onto Uigur History, 3. literature 4. Uigur Turkish 5. The Life of Zordun Sabir.) thesis is formed the four chapters, consists the following sections The topics of the other chapters are follows: A-The first chapter, `transcription of the text and translation into Turkish ` B-The second chapter,`Word Groups`, C- The third chapter, `Sentences and Sentence Construction`, D- The fourth chapter, `Dictionary for the Words in the Text` In addition, word groups, sentences have been examined in detail with the models chosen from the text. Our aim is to determine the similarity and changing between Uigur Turkish and Turkey Turkish. In our studies you will see that there is no a big difference between Uigur Turkish and Turkey Turkish on word producing and that structure and termination suffix are almost same. Naturaly, there is only some voice differences. However, this system inform us of the strong logical structure of the Turkish World in their thought systems. This thesis which consists of 546 pages, shows the improved of language culture of Uigur Turks and the richness of their language. Turkish language is most important unity symbol for all the Turkish Nations, living without aware of each other and despite their difficulties they lived, they succeded to protect their language with all liveliness within the years they lost. Considering this reality, in order to obtain that all the Turkish people can understand each other, we have reached a result that it is necessary to make the common studies on this field.