Türkiye`de vergi reform ihtiyacı ve 4369 sayılı yasanın getirdikleri

Abstract

ÖZET Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde devletin en önemli gelir kaynağı vergi gelirleridir. Vergilemenin temel amacı devlet harcamalarını karşılamak için gelir toplamaktır. Bu amaçla tüm ülkeler, vergi toplamak üzere çeşitli yol ve yöntemler kullanmakta ve kanunlara dayalı bir vergi sistemi oluşturmaktadırlar. Ülke ekonomisinin ve dünya konjonktürünün durumuna göre zaman zaman vergi sistemleri gözden geçirilerek çeşitli reform ya da düzenlemelerin yapılması gerekli olmaktadır. Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulduğu ilk yıllarda, Osmanlı Devleti'nin kullandığı vergi sisteminin devamı olan vergiler uygulanmıştır. Ardından her alanda yapılan yenilik çalışmaları kapsamında,vergi sisteminde de önemli düzenlemeler yapılmıştır. 1929 Dünya iktisadi buhranının ardından ek vergiler konmuş, 1939 - 1945 İkinci Dünya Savaşı yıllarında vasıtalı vergi oranları arttırılarak yine ek vergiler uygulanmıştır. 1950 Yılı Türk vergi sisteminde önemli bir dönüm noktası olmuş, tüm sistem yasama organında ele alınarak köklü bir vergi reformu gerçekleştirilmiştir. Gelir ve Kurumlar Vergileri ile Vergi Usul Kanunu kabul edilmiştir. 1960 Yılından sonra Türkiye'de planlı kalkınma dönemi başlamış ve 1963 yılından itibaren de kalkınma planlarında ihtiyaç duyulan vergi düzenlemelerine yer verilmiştir. Türkiye 1980'li yıllara kadar ithal ikameci bir modelle, dışa kapalı, liberal olmayan, müdahaleci bir ekonomi ve tarımın ağırlıkta olduğu bir ülke görünümündeydi. 1970-1980 yıllan arasında ülke ekonomisi mevcut statik yapıyı zorlamaya başladı. 1980 sonrasında ekonominin liberalleşmesi ve serbest rekabete açılması yönünde hızlı reformlar yapıldı. Bunların içinde vergi reformları da yer aldı ve 1985 yılında Katma Değer Vergisi uygulamaya kondu. 1990'h yıllara gelindiğinde vergi gelirlerinde önemli gelişmeler kaydedilmişti. Ama yine de vergi oranlarını düzenleyen, vergi alınmayan kesimleri kavramaya çalışan ve vergi idaresini güçlendirmeyi amaçlayan bir vergi reformuna ihtiyaç vardı. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planında da bu konuya önemli ölçüde yer verilmişti. Vergi reformu konusunda kapsamlı çalışma 1998 yılında tamamlandı. Ancak çok önemli maddeleri hayata geçirilemedi. Devletin aslında gelire gerçekten ihtiyacı vardı ve 1999 yılı sonunda ek deprem vergileri gündeme geldi. Oysa hazırlanan vergi reformunun başarısı için; Toplumun tüm kesimlerine görev düşerken, devlette de ek tasarruf ve düzenli harcama rejimi sağlanmalıydı. Böylece ne vergi reformu yarım kalır, ne de ek vergiler gündeme gelirdi.

SUMMARY In developed and developing countries, the most important revenue source of the government is tax incomes. The main aim of imposing a tax is to collect incomes to meet the expenses of the government. All countries which have this aim have been using many ways and systems to collect taxes and have made a tax system which is based on the laws. It has been necessary to reform and make arrangements examinig periodically according to the stiuation of national economy and world conjuncture. In the first years of Turkish Republic, the taxes which were continuing parts of the taxes wich the Ottoman Empire used were applied. Following this, including improvements made, in every field important arrangements were made as well. After the economic crises of 1929 in the world, additional taxes were brought. In 1939 - 1945 during the World War II the rates of indirect taxes were increased and additional taxes were applied. 1950 was an important turning point for Turkish tax system. A radical tax reform was realized by handling in Legislative Power. Income and Corporation taxes and tax procedure law were accepted. After 1960 planned developing period began and since 1963 tax arrangements needed in developing plans were taken place. Since 1980's years, Turkey was like a country in which restricted illiberal and interventionist economy and agriculture were dominant with importable and substitutional model. In 1970 - 1980 national economy began to force available static structure. After 1980 rapid reforms were made related to liberalisation of economy and opening to free competition. Among these tax reforms were also taken place and Value Added Tax was begun to apply in 1985. In 1990's considerable improvements were seen in revenue of taxes. However, there was need a tax reform which organized tax rates, concerned the parts which didn't give taxes and aimed to strengdien tax management. This subject was taken into consideration in Five - Year - Development - Plan, too. A comprehensive study about tax reform was completed in 1998. But the most important items of this reform couldn't be applied. In fact, the goverment needed revenue and at the end of 1999 additional earthquake taxes appeared. Whereas, for the success of prepared tax reform while whole society is responsible, additional saving and regular saving regime should be made. Thus, neither tax reform is discontinued, nor additional taxes take place at the agenda. BX, 'ffl'üCjEKÖ?RETİM ki- ©0KÛM4OTASY0N MK