Sivil toplum kuruluşlarının siyasal iktidar üzerine etkileri (1961-1982 anayasaları açısından)

Abstract

ÖZET Bireyin yurttaş kimliğini kazanması ve toplumsal siyasal süreç içerisinde siyasal iktidarı etkilemeye çalışması yüzyıllar süren bir mücadeleyi gerektirmiştir. Bireyin sivil, sosyal ve siyasal haklarını kazanması Batı toplumlarında üçyüz yıllık bir süreçte gerçekleşmiştir. Teknolojinin ve etkileşimin hızla gelişimi, sorunları ve evrensel çıkarları birbiriyle bağlantılı olan bireylerin ortak zeminlerde buluşmalarını ve güçlerini birleştirerek örgütlenmelerini de hızlandırmıştır. Kuşkusuz bu durum, tüm ülkelerde aynı hızda ve koşullarda gerçekleşmemiştir. Liberal demokrasilerde, devletin, ekonomik, siyasal ve kültürel aynşmışhğı kabul ettiği toplumsal yapılarda, bireylerin ve örgütlü grupların kamusal alanda faaliyette bulunma, yerel ya da ulusal politikalara alternatif üretme olanakları daha fazla olmuştur. Batı' da ortaya çıkan ve gelişen `sivil toplum` anlayışının Türkiye'ye yansıması, bir `zaman aralığı` sonrasında gerçekleşmiştir. Osmanlı döneminden günümüze dek, devletin siyasal, ekonomik ve kültürel politikası, sivil toplumun örgütlenmesine zemin oluşturacak platformların yerleşmesini güçleştirmiş, yasalar yoluyla demokrasinin kurumsallaşması yeterli görülmüştür. Güçlü merkezi devletin, toplumsal yaşamın her alanında etkin olma çabası, bireyin `yurttaşlık` kimliği ile diğer kimliklerini geliştirmesine engel olmuştur. İktidarın hesap verme meselesini içselleştirmemiş, devleti hukuksal bir eşit olarak değil, toplumdan üstün bir kurum olarak gören, devletin politikalarını sorgulamayı uygun görmeyen bir `toplumsal-kültürel inanç yapısı` 1980'lerin ikinci yarısına dek hakim olmuştur. Meşruiyet krizi ve küreselleşmenin de etkisiyle kimlik arayışları, 1980 sonrası Türkiye'sinde `farklılığın farkına` varan birey ve grupların da katılımıyla, özel alandan kamusal alana sıçrayışların, katılımcı demokrasinin gelişebileceği yolundaki umudu canlandırdığı düşünülmektedir.

Ill ABSTRACT It took many centuries of struggle for an induvidual to acquire the identity of a citizen and to influence the political power in the context of the social-political process. In western societies 300 years have been needed before a citizen got entitled to basic civil, social and political rights. The rapid technological developments that have improved the communication tools and have increased the social mobility gave bith to a new organizational pattern in which individuals sharing the same goals, problems or interests have started to gather to unify their power. In today's liberal democracies and social structures in which the economic, political and cultural diversity exists, the organization of individuals under different forms, say, to develop alternative domestic or international policies, as well as to exert influence over the public domain, has become quite a common feature. The concept of `civil-society` which has originally emerged and developed in Western Europe has come to Turkey only after a considerable delay. From the Ottoman Period until today, the political, economic and cultural policies of the State have been far from encouraging the establishment of civil platforms that have been the basis of the civil society organizations in the West. A strong central state, trying to be active in every area of the public life, has prevented the individuals to develop their own identities and `citizenship`. A mentality which has perceived the State hierarchically above the society and which has not tolerated the questioning of its policies prevailed until the second half of 1980's. Nevertheless, the search of an identity stemming from the effects of the globalization and the legitimacy crisis, together with the emergence, after 1980, of a conscience of being `different` and the sporadic interference of the private actors to the public realm, have both invigorated the prospects that a participatory democracy could finally flourish in Turkey.