Makarnalık buğdayda (Triticum durum Desf.) farklı 2,4-D ve picloram dozlarının kallus oluşumuna ve kromozom yapısına etkisi

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye florasında genetik materyal olarak ve yetiştiricilik açısından önem taşıyan Çakmak-79 ve Kunduru-1149 (Triticum durum Desf.) makarnalık buğday çeşitleri ile 2,4-D ve picloram bitki büyüme düzenleyicileri kullanılmıştır. Bu araştırma, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Biyoteknoloji Laboratuvarı'nda gerçekleştirilmiştir. Bu tezde, doku kültürü çalışmalarında yaygın olarak kullanılan sentetik oksinlerden 2,4-D'nin ve günümüzde kullanılmaya başlanılan picloramın kallus gelişimi üzerine olan etkisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir ve en yüksek kallus oluşumu değerlerini veren picloram ve 2,4-D dozları belirlenmiştir. Ayrıca her iki bitki büyüme düzenleyicisinin, kallus gelişiminde en etkili olarak belirlenen dozlarının, makarnalık buğday çeşitlerinde herhangi bir kromozomal bozukluğa neden olup olmadıkları sitolojik çalışmalarla saptanmıştır. Bu sayede bitki biyoteknolojisi alanında yapılan doku kültürü çalışmalarında en az zararlı etkiye sahip bitki büyüme düzenleyicisi kullanımı sağlanmaya çalışılmıştır.Kontrol olarak 0 dozunun değerlendirildiği çalışmada, her iki bitki büyüme düzenleyicisi için 3, 6, 9, 12 mg/l olmak üzere, 5 farklı 2,4-D ve 5 farklı picloram'dan oluşan toplam 10 dozda yapılan incelemelerin sonunda; her iki çeşitte de en iyi kallus gelişimi 3 mg/l 2,4-D ve 3 mg/l picloram içeren ortamlardan elde edilmiştir. Daha sonra bu bitkilerden elde edilen kök uçlarından aceto-carmine ve feulgen boyalar kullanılarak yapılan sitogenetik çalışma sonucunda 3 mg/l 2,4-D ve 3 mg/ picloram içeren ortamlarda kültüre alınan Çakmak-79 ve Kunduru-1149 çeşitlerininin kromozomlarının morfolojik yapısında ve kromozom sayısında herhangi bir anormalliğe rastlanmamıştır.

In this study, durum wheat varieties, Çakmak-79 and Kunduru-1149 (Triticum durum Desf.) are used as genetic material, which are important in terms of cultivation. This study has been carried out in University of Ankara, Faculty of Agriculture, Department of Field Crops and Biotechnology Laboratory. In this thesis, the effect of 2.4-D, as a synthetic auxin which is widely used in tissue culture studies, and picloram, which is beginning to be used nowadays on growing of callus, has been analysed comparatively and picloram and 2,4-D doses which provide the highest degrees on callus induction has been determined. The best callus inducing doses of both plant growth regulators are also investigated in terms of their potential for creating chromosomal abnormalities by using cytological studies. The result of this study is intended to identify the least adverse effect-bearing plant growth regulator to be used in the field of plant biotechnology.In this study, hormone free media was used as the control and the callus induction responses of the studied varieties were compared with a total of 10 doses, comprising 5 different doses of both 2,4-D and picloram at 3,6,9 and 12 mg/l. Best callus inductions were achieved when 2,4-D and picloram were used at 3 mg/l concentrations separately. The root tips of the plants regenerated from the callus were stained with aceto-carmine and feulgen dyes and cytogenetic studies revealed that the best performing concentrations of both of these plant growth regulators did not cause any morphological or chromosomal abnormalities in Çakmak-79 and Kunduru-1149 varieties.