Halka açık işletmelerde mali yolsuzluğun incelenmesi

Abstract

Mali Yolsuzluklar ülkede gerek mikro gerekse makro açıdan önemli ekonomikkayıplara sebep olmaktadır. Bu çalışmada amacımız; mikro bazda halka açık şirketlerde maliyolsuzluğun analiz edilmesidir. Çünkü mali yolsuzluk diğer firmalardan farklı olarak veniteliği gereği halka açık işletmelerde görünmez ve açıklanamaz maliyetleri de ortayaçıkarmaktadır. Hissedarlar başta olmak üzere çıkar çevrelerine cevap vermek zorunda olanhalka açık işletmeler, yolsuzluk konusunda çok daha hassas olmak ve konuya önem vermekzorundadırlar. Dünya'da mali yolsuzluk hakkında yaşanan hızlı gelişmeler ülkemize oldukçageç yansımıştır. Uluslarası kuruluşların [Birleşmiş Milletler (BM), Yolsuzluk İncelemeBelgeli Uzmanları Birliği (Association of Certified Fraud Examiners, ACFE), Ekonomikİşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (Organisation for Economic Cooperation and Development,OECD)] giderek artan mevzuat çalışmaları ve Amerika'da 2002 yılında yürürlüğe girenSarbanes Oxley Yasası(SOX) mali yolsuzluğun önlenmesine yönelik olarak tüm ülkeleriharekete geçirmiştir. Türkiye'de bu çerçevede Sermaye Piyasası Kurulu(SPK)'nda budüzenlemeler takibinde tebliğler çıkartarak halka açık işletmelerdeki denetimleri tekrardüzenleyerek mali yolsuzluğu önlemeye çalışmaktadır.Mali yolsuzlukların kaynakları ve yöntemleri hakkında Amerika Birleşik Devletleri(ABD)'nde ve diğer gelişmiş ülkelerden gelen önemli bilgilere rağmen Türkiye'de bu konudaciddi bir kaynak sıkıntısı çekilmektedir. ACFE'nin tüm dünyayı içine alan aktif çalışmaları2005 yılından itibaren Türkiye'yi de içine almaktadır. Mali yolsuzluk konusunda yaşananörnek olayların diğer ülkeler ve şirketler tarafından paylaşılması yalnızca hisse sahipleriaçısından değil, konu hakkında eğitim almak zorunda olan çalışanlar açısından da önemlidir.Bu bağlamda 2005 yılından itibaren Türkiye'den de örnek olayların daha şeffaf biçimdeortaya çıkması beklenmektedir. Tez çalışmasında Türkiye'de örnek olayların son derece sığolması nedeniyle yurtdışındaki mevzuat ve uygulama ile ilgili gelişmelere önemli ölçüde yerverilmiş ve mali yolsuzluk konusunda özellikle ABD örneği ele alınmıştır.Tez çalışmasında bu doğrultuda İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)'ndaişlem gören halka açık işletmelere mali yolsuzluk konusunda bir anket çalışması yapılmaküzere talepte bulunulmuştur. 296 firmaya gönderilen anketlere yalnızca 20 firmanın kabuledilebilir düzeyde cevap vermesi işletmelerde konunun hala ciddi bir tabu olduğunu ortayaçıkarmaktadır. Tez çalışmamız İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)'nda önemli bir paya sahip bulunan 20 şirketle birebir yapılan anket üzerine kurulmuştur. Bu şirketlerin piyasadeğeri İMKB'nin toplam piyasa değeri olan 227.173.737.000YTL'nin14.452.770.000YTL'lık kısmını ifade etmektedir. Uluslararası deneyim bu çerçevede 20şirkete uygulanmaya çalışılmış ve mali yolsuzluk konusu analiz edilmiştir.

Financial improprieties are causing significant economical losses in the country inboth micro and macro scales. It is our aim, in this study, to analyse financial improprieties atcompanies open-to-public on a micro basis. Because financial improprieties can not beobserved and these companies cause unexplainable losses owing to those companies' qualityrather those that are not open-to-public. They have to be very sensitive at meeting, firstly theirshareholders' and other self-seeking circles' needs and also have to look into the incident withgreat attention. Developments about the financial improprieties throughout the world havereached our country very late. Increasingly grown law studies of international institutions[United Nations (UN), Association of Certified Fraud Examiners (ACFE), Organisation forEconomic Cooperation and Development (OECD)] and Sarbenes Oxley Act (SOX) passed inUnited States of America (USA) in 2002 have activated all countries in order to preventfinancial improprieties. In this framework, Turkey tries to prevent financial improprieties byreording inspections on the open-to-public companies with the help of notifications followingthe arrangements of Security and Exchange Commission (SEC).T h ere is a serious difficulty of providing sources in this topic despite the importantinformation about the financial improprieties' sources and methods, coming from Americaand other developed countries. ACFE's worldwide active studies have involved Turkey sincethe year 2005. Sharing of the sample incidents of financial improprieties with other countriesand other companies is vital not only for the shareholders but also for the employees whoneed to be trained on this topic. In this context, it is expected that sample incidents fromTurkey to be revealed more transparently beginning from the year 2005. Since samplesobtained from Turkey are not very deep and detailed, in this thesis study, developmentsrelated with the applications and laws abroad have been mostly favoured, and, especially inthe financial improprieties concept, the USA example has been taken into consideration.In this direction, in the study, it is attempted to apply for a survey study about financialimproprieties in the companies which are operated at İstanbul Stock Exchange (ISE). Sinceonly 20 of 296 firms have replied in an acceptable level, it shows that this subject is still aserious taboo in companies. Our thesis study is based on the survey held most efficaciouslywith 20 companies, which bear an important share at İstanbul Stock Exchange (ISE). Thecompanies market values which participate the research is 14.452.770.000 YTL which total 227.173.737.000 YTL market values with ISE?s. In this frame, international experience hasbeen attempted to apply to 20 companies and the subject of financial improprieties has beenanalysed.