Tüketicilerin genetik yapısı değiştirilmiş gıdalara yönelik değerleri, tutumları ve satın alma niyetleri: kültürlerarası bir karşılaştırma

Abstract

Bu araştırma, farklı kültürlerden üniversite öğrencisi tüketicilerin genetiği değiştirilmiş gıdalara ilişkin görüşleri ile; değerlerini, tutumlarını ve satın alma niyetlerini belirlemek amacı ile planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırma kapsamına, Amerika Birleşik Devletleri'nde Maryland Üniversitesi'nden (n=120) ve Türkiye'de Ankara Üniversitesi'nden (n=120) toplam 240 üniversite öğrenci dahil edilmiştir. Araştırma materyalinin toplanmasında anket tekniği kullanılmıştır. Likert tipi cümlelere verilen yanıtlar puanlanmış, yapı geçerliğini kontrol etmek için bir faktör analizi tekniği olan ?Döndürülmüş Temel Bileşenler Analizi? uygulanmış, anket formunun güvenirliği için iç tutarlılık katsayısı ?Cronbach Alpha? hesaplanmıştır. Kültür değişkenine bağlı farklılığın belirlenebilmesi için, tüketicilerin genetik yapısı değiştirilmiş gıdalara ilişkin görüşleri khi-kare analizi; genetik yapısı değiştirilmiş gıdalara ilişkin değerleri, tutumları ve satın alma niyetleri ise t-testi uygulanarak değerlendirilmiştir.Khi-kare analizi sonuçları; genetiği değiştirilmiş gıdalar ile ilgili olarak; tüketicilerin yeni gıdaları ve markette gördükleri genetik yapısı değiştirilmiş gıdaları denemeye istekli olma, genetik yapısı değiştirilmiş gıdaları bilmeden tüketiyor olma, genetik yapısı değiştirilmiş gıdaların bilinmeden tüketildiği farkedildiğinde bu durumu değiştirmek için çaba gösterme, bebeklerin ve çocukların genetik yapısı değiştirilmiş gıdaları tüketmelerine taraftar olma, genetik yapısı değiştirilmiş gıdalar ile ilgili bilgilendirilme ihtiyacı duyma, genetik yapısı değiştirilmiş gıdaların etiketlenmesinin gerekliliği, genetik yapısı değiştirilmiş gıdaların kendisinin-ailesinin, toplumun ve gelecek kuşakların yaşam kalitesi üzerindeki etkisi, genetik yapısı değiştirilmiş gıdaların hızlı benimsenmesinin ekonomik nedenleri, genetiği değiştirilmiş gıdaların üretilmesinin temel nedenleri, genetiği değiştirilmiş gıdaların ticaretinden en önemli faydayı sağlayanlar, genetiği değiştirilmiş gıdaların seçilmesindeki temel neden, genetiği değiştirilmiş gıdaların en önemli olası ekonomik faydası, genetiği değiştirilmiş gıda türlerinin tümünün faydalı/ekonomik olup olmadığı (p<0.001), son on yılda genetiği değiştirilmiş ürünlerin ekonomik gelişmesinin mevcut düzeye ulaşma hızı konularına ilişkin görüşlerinin (p<0.05) içinde yaşanılan kültüre bağlı olarak değiştiğini, genetik yapısı değiştirilmiş gıdaların üretilmesinin gerekliliği ve genetik yapısı değiştirilmiş gıdaların uluslararası ticareti yasaklanırsa insanların tüketimi için gerekli olan temel ürünlerin fiyatının artıp atmayacağı konularına ilişkin görüşlerinin ise değişmediğini (p>0.05) göstermektedir.T-testi sonuçları; tüketicilerin genetik yapısı değiştirilmiş gıdalara ilişkin tutumlarını etkileyen bireysel değerleri dikkate alındığında güzel bir dünya (doğa ve sanatta güzellik) (p<0.001), zeka (yaşamın iyi anlaşılması), meraklılık (öğrenmeye açık olma) ve zevk (zevkli, huzurlu bir yaşam) (p<0.05) değerlerinin, özel ürün ve uygulamalara yönelik tutumlarından ?daha az yağ oranına sahip tavuk üretmek için bir başka hayvan türünden gen transferi yapılması? ve ?daha az yağ oranına sahip tavuk üretmek için insandan gen transferi yapılması? cümlelerini onaylama durumlarının (p<0.001), politikalara yönelik tutumlarından ?hükümetin toplumun gen teknolojisi konusundaki görüşlerini daha fazla dikkate alması gerekir? (p<0.01), ?gıda üretiminde gen teknolojisinden sadece bu ürünlerin üretimini yapan şirketler yarar sağlayacaktır? (p<0.05) cümlelerine katılma durumlarının, satın alma niyeti ile ilgili olarak ?genetiği değiştirilmiş gıdaları satın alma? (p<0.01) ve ?genetiği değiştirilmiş gıdaların kalitesi genetiği değiştirilmiş olmayanlardan daha iyi ise satın alma? durumunun (p<0.001), özel ürün ve uygulamalara yönelik satın alma niyeti ile ilgili olarak ise ?besleyici olması amacı ile gen transferi yapılmış ürünleri satın alma?, ?daha az yağ oranına sahip olması için bir başka hayvan türünden gen transferi yapılmış tavukları satın alma? (p<0.001) ve ?daha az yağ oranına sahip olması için insandan gen transferi yapılmış tavukları satın alma? durumunun (p<0.05) kültüre bağlı olarak değiştiğini göstermiştir.Genetik yapısı değiştirilmiş gıdalara ilişkin değerler, tutumlar ve satın alma niyetleri ile ilgili olarak ölçeklerin geneli dikkate alındığında ise; tüketicilerin bireysel değerlerinin, temel tutumlarının, tutumlarının gücünün ve politikalara yönelik tutumlarının (p>0.05) kültürlere göre farklılık göstermediği, özel ürün ve uygulamalara yönelik tutumlarının (p<0.001), satın alma niyetlerinin ve özel ürün-uygulamalara yönelik satın alma niyetlerinin (p<0.05) farklılık gösterdiği saptanmıştır.

This research was planned and carried out to determine the values, attitudes and intentions to buy towards genetically modified foods of university student consumers? who came from different cultures. From Maryland University of United States of America (n=120) and Ankara University of of Turkey (n=120) totally 240 university student consumers included into study. In gathering the research materials were used to questionnaire technique. Answers given to sentences typed Likert were scored and ?Varimax Analysis Technique? for validity were used. In order to test the reliability of questionnaire ?Cronbach Alpha? was calculated as inner consistency of coefficient. In this research, the khi-kare analysis and t-test were performed for determining the differences dependent on country related to consumers? opinions towards genetically modified foods, consumers? values, attitudes and intentions to buy genetically modified foods.The results of khi-square analysis related to genetically modified foods showed that the state of willing to try the new food products and genetically modified foods appear on the market, consuming genetically modified foods without knowing it, discovering that eating genetically modified foods changing this situation, supporting the babies and children consuming the genetically modified foods, needing with information about genetically modified foods, necessity of genetically modified foods be labeled, improving the their quality of life , quality of life in society and quality of life of the future generations related to the genetically modified foods, the economic reasons explain the rapid adoption of GM foods by consumer, the main reason of the production of genetically modified foods, providing the most important benefit out of genetically modified foods trade, the main reason for choosing genetically modified foods, the most important possible economical benefit of genetically modified foods, being all types of genetically modified foods are benefitable/economical for consumer (p<0.001) and how fast has economic development of GM products been reached current level in the last decade (p<0.05) varied depending on culture variable and the state of necessity to produce genetically modified foods and if the international trades of genetically modified foods are banned, rising the price of basic product for human consumption (p>0.05) did not vary depending on culture variable.The results of t-test showed that considering personal values affecting attitudes towards genetically modified foods, a world of beauty (beauty of nature and arts) (p<0.01), wisdom (a mature understanding of life), curious (eager to learn) and pleasure (an enjoyable, leisurely life) (p<0.05); considering attitudes towards specific foods and applications, the state of approvement ?transfers genes from one type of animal to make chicken less fatty? and ?transfers genes from human to make chicken less fatty? (p<0.001) sentences; considering attitudes towards policies, the state of agreement ?government should consider to what people think about gene technology? (p<0.01) and ?only the companies who make produce will benefit from gene technology in food production? (p<0.05) sentences; considering general intentions to buy genetically modified foods, the state of buying ?genetically modified foods? and ?genetically modified foods if they were better quality then the foods with no modificiation? (p<0.001); considering intentions to buy and intentions to buy specific food and applications, the state of buying ?the foods that is subjected to gene transfer for higher nutritious value?, ?the chicken that is subjected to gene transfer from an animal for lowering the fat content? (p<0.01) and ?the chicken that is subjected to gene transfer from human for lowering the fat content? (p<0.05) varied depending on culture variable.Moreover, the results of t-test showed that consumers? values, attitudes and intentions to buy towards genetically modified foods considering general scales; personal values, general attitudes, strength of their attitudes and attitudes towards policies (p>0.05) did not vary depending on culture variable, attitudes towards specific foods and applications (p<0.001) general intentions to buy and intentions to buy specific foods and applications (p<0.05) varied depending on culture variable.