Banka krizleri ve özel sermayeli ticaret bankaları: Türkiye örneği

Abstract

Kriz kavramı ekonomi literatüründe farklı açılardan tanımlanmaktadır. Ekonomide?aniden ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan olayların makro açıdan ülke ekonomisini,mikro açıdan ise firmaları ciddi anlamda sarsacak sonuçlar ortaya çıkarması? olarak datanımlanan ekonomik krizin, finansal kriz ile farklı ele alınması bir zorunluluk olarakkarşımıza çıkmaktadır.1970 yılı öncesi ortaya çıkan krizlerin daha çok arz ve/veya talep dengesizliğindenkaynaklandığı bilinmektedir. Ancak özellikle 1944 yılında Bretton Woods anlaşması ilekurulan sabit kur sisteminin 1970'li yılların başında çökmesi, dünyayı kur ve faiz riski baştaolmak üzere farklı nitelikteki risklerle daha fazla karşılaşır hale getirmiştir. Dolayısıyla yeninesil krizler daha çok finansal kriz biçiminde ortaya çıkmıştır.1980'li yılların başından bu yana gerek gelişmiş ülkelerde, gerekse gelişmekte olanülkelerde bir çok bankacılık krizi yaşanmış, globalleşmenin etkisiyle bu krizler bir biri ardınabir çok ülkeye sıçramış ve her ülkede ortak ve/veya farklı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bütünülkelerdeki bu krizleri açıklayacak tek bir neden bulmak mümkün olmamıştır. Gerçekten tektek ülkeler analiz edildiğinde finansal krizleri tetikleyen, ülkelere özgü, çok farklı iç ve dışşok ve sorunlar bulunmaktadır. Örneğin siyasal istikrarsızlıklar, kurumsal yapılardakiyetersizlikler, finansal yapıdaki sığlıklar gibi ülkeler arasında çok farklı yapılarbulunmaktadır. Bu yapılar dış şoklara olan direnci de önemli ölçüde etkilemektedir.Hiç kuşkusuz finansal sistemi etkileyen tek değişim, yaşanan finansal krizler değildir.Dünya bankacılığında özellikle son 20 yıldan beri giderek belirginleşen bir yapısal değişimyaşanmaktadır. Bu değişim; teknolojik gelişmeler, uluslararası para ve sermayepiyasalarındaki gelişmeler, mali serbestleşme ve finansal liberalizasyon akımları, banka dışıfinansal kuruluşların rekabeti gibi çok farklı alanlara yayılmıştır.Bir taraftan uluslararası bankacılık sisteminde yaşanan yapısal değişimler, diğertaraftan son yıllarda yaşanan finansal krizlerin bankacılık sistemi üzerindeki etkileri ciddibiçimde hissedilmiştir.Amacımız, özellikle liberalleşme eğilimlerinin başladığı 1980 döneminden başlayarak;gerek ekonomiyi gerekse bankacılık sistemini etkileyen temel eğilim ve uygulamaları ortayakoymak, çeşitli kriz modelleri çerçevesinde Kasım 2000'de başlayıp Şubat 2001'dedevalüasyon ile sonuçlanan finansal krizin analizini yapmaktır. Ancak bu kriz analizi; ?en çoketkilenen? kesime yani Türkiye'de faaliyet gösteren özel sermayeli ticaret bankalarıçerçevesinde yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Banka, Kriz, Özel Sermayeli Ticaret Bankaları, Türk BankacılıkSektörü

The concept of the crisis is defined in many aspects in economy literature. Theeconomic crisis which is described as ?sudden and unpredictable events effecting the nationaleconomy in a macroeconomic way and effecting the companies seriously in a microeconomicway? should be discussed in a different way from a financial crisis.It is known that the crises before 1970s were mostly caused by the instability of supplyand/or demand. However, since the collapse of Breton Woods agreement of the fixedexchange rate system in the beginning of 1970s made the world come across with differentkinds of risks primarily the rate of exchange and interest risks. Therefore, new generationcrises have generally arisen in the form of financial crisis.Many banking crises have occurred both in developed and developing countries sincethe beginning of 1980s, with the effect of globalization they have spread to other countriesone by one, and they have revealed common and/or different consequences in each of them.However it has not been possible to give an exact cause to explain these crises in thesecountries. Actually, when these countries have been analyzed one by one, many domestic andforeign shocks and problems peculiar to these countries that have triggered financial criseshave been found out. There have been various constitutions amongst the countries forinstance; political instabilities, deficiencies in institutional structures and the shallowness infinancial structure. These structures may significantly effect the resistance to foreign shocks.The only change that effect the financial system is definitely not the financial crises. Inworld banking, there has been an obvious structural change since the last two decades. Thischange has spread over different areas such as technological developments, changes ininternational money and capital market, fiscal liberalization and financial liberalizationmovements, and the competition of the non-banking financial foundations.Both the structural changes in international banking system and the effects of theprevious financial crises in the recent years on the banking system have been realizedseriously.Our goal is to introduce the main trends and applications that effect both economy andbanking system especially beginning from the liberalization trends since 1980s, and toanalyze the financial crisis resulted in devaluation from November 2000 to February 2001 interms of the various crisis models. However this crisis analysis has been administered to themost effected sector in other words to the private commercial banks which operate in Turkey.Key Words: Bank, Crisis, Private Capital Banks, Turkish Banking Sector