Hakasya Türkleri siyasi ve kültürel tarihi

Abstract

Abakan Türkleri, Minusinsk Tatarları, Abakan Tatarları, Yenisey Kırgızları gibi değişik adlarla da adlandırılmış olan Hakas Türkleri M.Ö.2.yy'dan itibaren kaynaklarda yer almışlardır. İlk olarak Hunlar hakkında bilgi veren kaynaklardan bu dönemde Hunların hakimiyetinde ve kuzeyinde yaşadıklarını öğreniyoruz. Daha sonra büyük Göktürk Kağanlığı döneminde de Aşağı Yenisey kıyılarında oturan Hakas Türkleri; Yenisey Irmağı'na dökülen Kem Irmağı vasıtasıyla Göktürkler ile temas kurmuşlardır.Göktürk hakimiyeti son bulup Uygurlar Ötüken'de hakimiyeti ele geçirdiği sırada Uygurlara karşı oluşturulan ittifaka katılan Hakaslar, Uygurların en çetin düşmanı olmuştur. Hakaslar, Uygur hakimiyetine 840 yılında son verdikten sonra bölgedeki hakimiyeti çok fazla ellerinde tutamamışlar ve 924 yılında Kitan, 13.yy'da da Moğol hakimiyetine girmişlerdir. Moğol hakimiyetinin son bulduğu 14.yy'da ise Hongoray Reisliği kurulmuş ve bu Rus istilasına kadar devam etmiştir. 16.yy'dan itibaren Ruslar yürüttükleri politikayla, adım adım bölgeyi ele geçirdiler.Bugün Güney Sibirya Bölgesi'nde 61.900 km2'lik yüz ölçümüyle Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olan Hakasya Cumhuriyeti'nin toplam nüfusu 585.000 olmasına rağmen Hakasların toplam nüfus içindeki oranı %11 dir. Rus hakimiyetine girdikten sonra, Rusların yürüttüğü politikalar neticesinde bölgede Rus nüfusu arttırılmıştır. Bugün Ruslar tarafından ayrı bir kimlik benimsetilmeye çalışılmasına rağmen Hakaslar, zengin kültürel miraslarına sahip çıkmaktadırlar.Anahtar Kelimeler: Hakas, Hakasya Cumhuriyeti, Hakasya, Yenisey Kırgızları

Khakas, called by different names such as Abakan Turks, Minusinsk Tatars, Abakan Tatars, Yenisei Kyrgyz have been in resources since 2nd century BC. According to the sources of information about Huns, they lived in term of the Huns sovereignty in their North region. Later, in the Göktürks sovereignty, they settled on the bank of Yenisei River and they established the contacts with Göktürks through Kem River which flow into Yenisei River.When sovereignty of Göktürks ended and Uighurs sovereignty began in Ötüken, Khakas, joined to the alliance whom were opposite to Uighurs, were the hardest enemy of the Uighurs. After the Uighur sovereignty had been ended by Khakas in 840, they didn?t dominate the region and in 924 Kitans were dominated by Mongols in 13th century. When Mongols soverignty ended in 14th century, Hongoray Leardership were established. This union continued until the Russian invasion of the region. Since 16th century, the region was seized by Russian due to their policies.Today in South Siberia Region, although Khakassia Republic that is an autonomous republic as depended on Russian has a population of 585.000 people, Khakas are only 11% of the total population. After they were dominated by the Russian, as a result of the Russian policies, the Russian population had been increased. Today though Russian want to adopt a new identity to them, they maintain their rich cultural heritage.Key Words: Khakas, Khakassia Republic, Khakassia, Yenisei Kyrgyz