Türkiye`de yetiştirilen çörek otu (Nigella sativa L.) tohumlarına ön uygulama (priming) ve biyoteknolojik yöntemler uygulayarak, standardize çörek otu yağının elde edilmesi

Abstract

Çörek otu (Nigella sativa L.) , dünyada ve ülkemizde gıda sektörünce yaygın olarak kullanılan ve gittikçe artan bir kullanım potansiyeli olan bir bitki türüdür. Tıbbi ve ekonomik olarak oldukça büyük bir öneme sahip olan ve Türkiye'de çörek otu olarak bilinen Nigella sativa, Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde yetiştirilmektedir. Yağının en önemli bileşiği timokinondur. Nigella sativa alternatif tıpta kanser, romatizma, başağrısı ve daha birçok hastalığa karşı binlerce yıldır kullanılmaktadır. Bu tez çalışması 4 farklı etaptan oluşmaktadır. İlk etapta çörek otu tohumlarına çeşitli ortamlarda ön uygulama işlemi yapılmış ve priming işleminin tohumlardaki timokinon miktarı üzerine etkisi yüksek performanslı sıvı kromatografisi (YBSK) ile araştırılmıştır. İkinci etapta, in vitro koşullarda çeşitli biyoteknolojik yöntemler kullanılarak doku kültürü ile çörek otu tohumlarından kallus elde edilmiş ve bu kallus içerisindeki timokinon miktarı araştırılmıştır. Üçüncü etapta; Ankara'da bulunan aktarlardan temin edilmiş 10'ar farklı çörek otu tohumu, tohum yağı ve tohum yağı kapsülleri içerdikleri timokinon miktarlarına göre yine YBSK ile incelenmiştir. Dördüncü ve son etapta ise piyasadan temin edilmiş ve timokinon miktarları incelenmiş olan tohum yağları ve tohum yağı kapsüllerinin Gaz Kromatografisi- Kütle Spektrometresi ile yağ asidi profileri çıkartılmıştır.

Black cumin (Nigella sativa L.) is a plant which is widely used in food industry of the world and in our country, has an increasing potential for use. Medicinally and economically important plant Nigella sativa, popularly known as çörek otu in Turkey, is cultivated in many parts of Turkey. The most important component of its oil is thymoquinone. Nigella sativa is used in alternative medicine to treat cancer, rheumatism, headaches, and many diseases for thousands of years. This thesis study consists of 4 stages. For the first stage, priming treatment with different media, applied on black cumin seeds and the effect of priming treatment on thymoquinone amount in seeds were investigated with high performance liquid chromatography (HPLC). In the second stage, calluses were obtained in vitro conditions with using various biotechnological methods from black cumin seeds and the amounts of thymoquinone in these calluses were investigated. For the third stage, 10 different seed, seed oil and seed oil capsule samples that have been supplied from local markets in Ankara, were investigated for their thymoquinone contents by HPLC. In the fourth and the last stage, the fatty acid profiles of seed oil and seed oil capsule samples that have been supplied from local markets, obtained by gas chromatography – mass spectroscopy.