Keçiborlu kükürt fabrikası flotasyon atıklarının kireçli toprak ve ahır gübresi kullanarak fitoremediasyon tekniği ile ıslah edilmesi

Abstract

Bu çalımada; Keçiborlu kükürt fabrikası etrafında terk edilmi durumda bulunan flotasyon atık alanlarının iyiletirici materyaller kullanılarak yeniden bitkilendirilmesi amaçlanmıtır. Bu amaçla flotasyon atığına ıslah amaçlı kireçli toprak (% 10-20-30-40) ve ahır gübresi (% 4-8) uygulandıktan sonra yüksek otlak ayrığı (Agropyron elongatum) ve kamısı yumak (Festuca arundinacea) çim çeitleri yetitirilmitir. Saksı denemesi tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulmutur. 3 aylık deneme süresi sonunda alınan bitki ve ortam örneklerinde azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, sodyum, demir, çinko, mangan, bakır, kobalt, nikel, krom, kurun ve kadmiyum analizleri yapılmıtır. Aratırma sonucunda; flotasyon atığına değien düzeylerde kireçli toprak ve ahır gübresi uygulanarak oluturulan yetitirme ortamlarının ve çim bitkilerinin azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, sodyum, demir, çinko, mangan, bakır, kobalt, nikel, krom, kurun ve kadmiyum içeriği üzerine uygulamaların etkilerinin istatistiksel olarak önemli düzeylerde (P<0.001) olduğu tespit edilmitir. Deneme sonunda yapılan ortam analizlerine göre kireçli toprak ve ahır gübresi uygulamaları flotasyon atığının pH'sını artırmı, EC'sini ise düürmütür. Ahır gübreli uygulamalarda ahır gübresi ilave edilmeyenlere göre daha yüksek N, P, K, Mg ve Mn içerikleri tespit edilmitir. En yüksek kireçli toprak uygulaması (% 40) sonucunda ise ortamların Ca içeriği en yüksek değerlere ulamıtır. Uygulamalar sonunda ortamların Zn, Cu, Ni, Cr, Pb ve Cd içerikleri izin verilen sınır değerleri arasında olduğu için ii herhangi bir toksisite riski içermemektedir. Flotasyon atığına özellikle kireçli toprak ilavesi sonrasında Fe içeriği önemli düüler göstermitir. Flotasyon atığına artan oranlarda kireçli toprak ve ahır gübresi ilaveleri, yetitirilen çim bitkilerinin kuru madde verimini artırmıtır. Bitki analiz sonuçlarına göre; her iki çim bitkisinin N, P, K, Ca, Mg, Mn ve Fe içeriklerinin yeterli ve yüksek; Ni, Cr, ve Cd içeriklerinin ise ortamda az miktarda bulunmalarına rağmen bitki bünyesinde toksisite yapacak düzeylerde olduğu belirlenmitir. Kireçli toprak ve ahır gübresi ilaveleri oranıyüksek tutulunca bitkilerin Pb ve Ni içeriklerinin azaldığı tespit edilmitir. ANAHTAR KELĐMELER: Flotasyon atığı, kireçli toprak, ahır gübresi, yüksek otlak ayrığı (Agropyron elongatum), kamısı yumak (Festuca arundinacea), fitoremediasyon, ağır metal, maden atıkları