Liderlik davranışının çalışanların öznel iyi oluşları ve işe yabancılaşmaya etkisi: Bir alan araştırması

Abstract

Çalışma ortamında yöneticilerin göstermiş oldukları liderlik davranışları, çalışanları olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Yükseköğretim kurumlarında görev yapan akademik personelin eğitim-öğretim, araştırma, geliştirme ve akademik ilerleme gibi amaçlarının gerçekleştirilmesinde akademisyen yöneticiler önemli rol oynamaktadır. Bu kapsamda akademisyen yöneticilerden biri olan bölüm başkanlarının akademik personelin işe yabancılaşmaları ve öznel iyi oluşları üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olacağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı; liderlik davranışının çalışanların öznel iyi oluşları ve işe yabancılaşmaları üzerindeki etkisini ortaya çıkarabilmek olarak belirlenmiştir. Öncelikle, ilgili yazın incelenerek kavramlar teorik açıdan ele alınmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde liderlik, ikinci bölümünde öznel iyi oluş ve üçüncü bölümünde işe yabancılaşma kavramları ayrıntıları ile irdelenmiş ve akademik personel üzerine yapılmış çalışmalara yer verilmiştir.Çalışmanın dördüncü bölümünde; araştırma amacı kapsamında geliştirilen hipotezleri test etmek amacıyla anket çalışması uygulanmıştır. 592 akademik personelin katıldığı araştırmada elde edilen veriler SPSS 22 ve AMOS 23 istatistik paket programları kullanılarak açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, yapısal eşitlik modeli, Mann-Whitney U ve Kruskall-Wallis testleri ile değerlendirilmiş, analiz sonuçları tablolar yardımı ile yorumlanmıştır.Yapısal eşitlik modeli analizi sonucunda; liderlik davranışı alt boyutları olan çalışan odaklı liderlik, otoriter liderlik ve başarı odaklı liderlik ile işe yabancılaşma alt boyutları olan güçsüzleşme, anlamsızlaşma ve kendine yabancılaşma boyutları arasında, kendine yabancılaşma ile öznel iyi oluşun alt boyutları olan olumlu duygu, olumsuz duygu ve yaşam doyumu arasında, otoriter liderlik ile olumsuz duygu ve yaşam doyumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin var olduğu belirlenmiştir.Çalışmanın dördüncü bölümünde ayrıca; sosyo-demografik özelliklerin araştırma kapsamında ele alınan değişkenler üzerinde etkileri olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testleri uygulanmıştır. Bu testlerin sonucunda; başarı odaklı liderlik boyutu, işe yabancılaşmanın ve öznel iyi oluşun tüm alt boyutları ile cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim durumu, tam zamanlı iş deneyimi, çalışılan birim, unvan ve gelir değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler olduğu bulgulanmıştır.Anahtar Kelimeler: Liderlik Davranışı, Öznel İyi Oluş, İşe Yabancılaşma, Akademik Personel, Yapısal Eşitlik Modeli

Leadership behaviors displayed by managers in work environment, might affect employees positively or negatively. Academician managers play a significant role in accomplishing higher education institutions' academic staff's purposes such as education, research, development and academic progress. In this context, it can be thought that leadership behaviors displayed by heads of the departments who are one of the academician managers, have significative effect on academic staff's work alienation and subjective well-being.Accordingly, purpose of the research has been determined as revealing the effect of leadership behavior on employees' subjective well-being and work alienation. At first, related literature has been viewed and those notions have been discussed theoretically. In first part of the study leadership, in second part subjective well-being and in third part work alienation has been examined in details and studies on academic staff have been included. In fourth part of the study, a survey has been implemented in order to test the hypotheses developed within the context of research purpose. Data attained from the research including 592 academicians, has been evaluated by explanatory and confirmatory factor analysis, structural equation modeling, Mann-Whitney U and Kruskal-Wallis tests on SPSS 22 and AMOS 23. It has been commented on analysis results with the help of tables. After structural equation modeling analysis; it has been found out that there is statistically significant relationship between employee-centered leadership, authoritarian leadership and success-centered leadership which are sub-dimensions of leadership behavior; and powerlessness, meaninglessness and self-estrangement which are sub-dimensions of work alienation, between self-estrangement, positive affect, negative affect and life satisfaction which are sub-dimensions of subjective well-being; between authoritarian leadership, negative affect and life satisfaction.Additionally in fourth part of the study; Mann-Whitney U and Kruskal-Wallis tests have been implemented in order to determine whether socio-demographic characteristics have effects on research variables or not. After those tests; it has appeared that there are statistically significant relationships between success-centered leadership, all sub-dimensions of work alienation and subjective well being, and gender, marital status, age, educational status, job tenure, work unit, job title and income.Keywords: Leadership Behavior, Subjective Well-being, Work Alienation, Academic Staff, Structural Equation Modeling.