Gömülü yapıların yeraltı radarı (GPR) yöntemi ile araştırılması: Büyük Menderes grabeninde paleosismolojik ve arkeosismolojik uygulamalar

Abstract

Batı Anadolu, tektonik açıdan dünyanın en aktif bölgelerinden biridir ve bölgede kenarları aktif normal faylar ile sınırlı horst ve grabenler ile temsil edilir. Bu çalışmanın konusu olan Büyük Menderes grabeni batıda Ege Denizi ile doğuda Denizli Havzası arasında uzanan en önemli aktif yapılardan biridir. Yapılan ayrıntılı haritalama çalışmaları, grabenin kuzey kenarını sınırlayan aktif fayların tarihsel dönemlerde meydana gelen depremlerde yüzey kırıkları oluşturduklarını ortaya koymuştur. Tarihsel depremlere ait yüzey kırıklarının özellikleri ayrıntılı arazi gözlemleri ile belirlenmiştir. Ancak arazide doğrudan gözlem yapmanın mümkün olmadığı yerlerde sığ jeofizik yöntemlerden biri olan Yeraltı Radarı (GPR) kullanılarak aktif fayların özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.GPR yöntemi, yatay doğrultuda konumlanan bir anten aracılığıyla yüksek hızda yeraltına gönderilen elektromanyetik dalgaların ara yüzeylerden yansımasının yine yatay doğrultudaki alıcı tarafından kayıt edilmesi prensibi ile çalışmaktadır. Toplanan veriler bilgisayar programları yardımı ile çeşitli filitreler kullanılarak çevresel ve aletsel gürültülerden temizlendikten sonra yorumlanarak gömülü yapılar yüksek çözünürlükte ve hassasiyette belirlenebilmektedir.Çalışma kapsamında toplam altı lokasyonda (iki adet hendek, üç adet faylanmış arkeolojik kalıntı ve bir adet gömülü arkeolojik kalıntı alanında) GPR çalışmaları yapılmıştır. Hendek lokasyonlarında yapılan GPR çalışmalarında aktif fayın yeri, fay zonunun genişliği ve genç birimlerdeki yerdeğiştirme miktarları önceden belirlenmiş ve daha sonra hendekler açılmıştır. Ötelenmiş arkeolojik kalıntılarda fayların kesin yerleri ve deformasyon zonlarının genişliği GPR ile belirlenmiş ve GPR profillerinden elde edilen ötelenme miktarları yüzeydeki ölçümler ile karşılaştırılmıştır. Nysa antik kentine batıdan giren antik yolun yerinin belirlenebilmesi amacıyla yapılan GPR çalışmalarında varlığı bilinmeyen bir tapınak ortaya çıkarılmıştır.

Western Anatolia is one of the most active regions in the world and is represented by horsts and grabens faulted on the margins. Detailed mapping shows that the active faults bounding the northern boundary of the graben were ruptured with surface breaks in historical periods. These ruptures identified in detail during the field studies. Where direct observations were not possible, however, the characteristic features of the faults were identified by using the Ground Penetrating Radar (GPR), one of the shallow geophysical methods.The GPR method works on the basis of recording of the reflections of the electromagnetic waves from the interfaces by a horizontal receiver which were transmitted to the ground with high velocity by using a horizontal antenna. Data collected is filtered to eliminate the environmental and instrumental noise by using computers and then interpreted to determine the buried structures in high resolution and sensitivity.GPR studies were conducted in six different locations (two trenches, three faulted archaeological site and a buried archaeological site). The trace of the fault, width of the fault zone and the amount of the offset of the young units along the fault were determined by the GPR method. In the archaeological site where the offset remnants of the archaeological objects were observed, the trace of the faults and the width of the deformational zones were determined by the GPR. In ancient Nysa town, studies were conducted and a previously unknown temple was discovered.