Zayıflama amacıyla kullanılan gıda takviyelerinin satışını yapan internet sitelerinin güvenilirliği

Abstract

Amaç: Obezitenin dünya çapında bir problem haline gelmesiyle birlikte, insanların kolay kilo verme yöntemlerine ilgisi gittikçe artmaktadır. Çalışmadaki amacımız, internet üzerinden kolayca ulaşılan, gıda takviyesi adı altında zayıflamayı sağladığı iddia edilen bu ürünlerin satışının yapıldığı internet sitelerini inceleyerek; verilen bilgilerin ne kadar sağlıklı, etkili, gerçekçi ve güvenilir olduklarını ortaya koymaktır.Gereç ve Yöntem: Çalışmamız, 1 Temmuz-31 Ağustos 2016 tarihleri arasında, Türkiye'de tıklanma sıklığına göre en çok kullanılan 5 arama motorunda (google, yandex, yahoo, bing, ask), 'bitkisel zayıflama ilaçları' anahtar kelimesi kullanılarak, ilk 5'er sayfa, toplamda 250 site taranarak yapılmıştır. Siteler incelenirken, ürünün pazarlamasını yapması ve tek ürünün pazarlamasını yapan siteler seçildi ve ürünün tablet şeklinde olmasına dikkat edildi. Çalışmaya sadece Türkçe içerikli siteler dahil edildiğinde, toplamda 35 internet sitesi değerlendirmeye alındı. Sitelerde, Jordan ve Haywood'un tasarladığı, internet sitesi inceleme formundan yararlanılarak oluşturulan sorulara cevap arandı.Bulgular: Sitelerde pazarlanan ürünlerin %65,7'sinde aktif içerik listelenmiş olup, bunların %69,6'sında içerik miktarı ile ilgili bilgi verilmişti. Ürünlerin %22,9'unda içeriğe yönelik etkileri belirtilirken; %91,4'ünde genel etki mekanizmalarından bahsedilmiş, %8,6'sında ise nasıl etki ederek zayıflattığı konusunda bilgi verilmemişti, ancak hiçbirinde etki mekanizmasıyla ilgili bilimsel referans bulunamadı. İncelenen ürünlerde, en sık bulunan içerik yeşil çay olup; incelenen sitelerin içeriğinde sıklık sırasıyla, %34,3'ünde yeşil çay, %22,9'unda C vitamini, %17,1'inde mate, %14,3'ünde meyan kökü bulunmaktaydı. Sitelerin %42,9'unda 'Kronik ilaç kullanımı' ile ilgili uyarı bulunurken, %17,1'inde ilaç 'Kronik ilaç kullanımı' kontraendikasyon olarak belirtilmişti. Ancak sitelerin %11,4'ünde ilaç etkileşimi açıkça belirtilmişti. İncelenen sitelerin %11,4'ünde beklenen kilo kaybı miktarı belirtilmiş olup bunların %25'inde vaat edilen kilo kaybı, makul değerler içerisindeydi. Ürünlerin pazarlanmasında, tüketiciyi cezbetmesini sağlayan sloganlar arasında en sık kullanılanın, sitelerin %65,7'sinde bulunan 'Doğal içerik' olduğu saptandı. İncelenen sitelerin 7(%20) tanesinde ürünün onaylı olduğu iddia edilmiş olup, diğer sitelerde onayla ilgili bilgi belirtilmemişti. Bunların 5'inin(%71,4) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'ndan, 1'inin(%14,3) Sağlık Bakanlığı'ndan, 1'inin(%14,3) uzmanlar tarafından onaylı olduğu iddia edilmişti. Ancak, tüm ürünler Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın Gıda Kontrol Bilgi Sistemi'nden tarandığında, hiçbirinin bakanlık onayında olmadığı görüldü. Sağlık Bakanlığı onay durumu incelemesinde ürününü barkod numarası ve seri numarası gerektiği için ulaşılamadı.Sonuç: Bitkisel ürünlerin marketlerden ve internet yolu ile bile kolayca sağlanabilmeleri, ürünlerin geniş kitleler tarafından yaygın olarak kullanılmasıyla önemli bir sorun haline gelmektedir. Çünkü bitkisel ürünlerin zararsız olduğuna yönelik var olan genel yanlış inanış, bu ürünlerin zararsız olduğuna yönelik reklamlar, kişilerin bu ürünleri bilinçsizce ve yaygın olarak kullanımına neden olmakta ve buna bağlı olarak ortaya çıkan istenmeyen etkileri bildiren olgu raporları da artmaktadır. Bu yüzden, toplum bitkisel ürünlerle ilgili istenmeyen etkilere neden olabileceği konusunda bilinçlendirilmeli, bu tip preparatları kullanmak isteyen kişilerin öncelikle kapsamlı bir sağlık kontrolünden geçirildikten sonra doktor kontrolü altında bu preparatları kullanmaları sağlanmalıdır. Ayrıca bu ürünlerin ilaç olarak değerlendirilip ruhsatlandırılmasının Sağlık Bakanlığı'ndan sağlanması daha yararlı olacaktır.Anahtar kelimeler: Bitkisel zayıflama ilaçları, e-ticaret,

Aim: Obesity is becoming a worldwide problem, so the people's interests gradually increase in easy ways of weight loss. The aim of our study was to analyze the web sites which are marketing weight loss supplements and to reveal the given data in terms of reliability, realism, and health. Material and Methods: Our study was carried out at 5 the most visited search engines (Google, Yandex, Yahoo, Bing, Ask) and 'herbal weight loss drug' used as key word, between July 1st - August 31st 2016. We researched search engine's first 5 pages, and totally 250 web sites. Inclusion criteria were:, product must be pellet, and only one product must be on sale. We used only Turkish web sites, and with these criteria 35 sites were included in further evaluation. We prepared the questionnaire form and searched the answers in the light of `Jordan and Haywood web sites asssessment form`.Results: For 65.7% of the products at the sites, active ingredients were stated; and contents' quantity was seen for 69.9%. The specific effects of the contents were given for 22.9% of the products, in 91.4% web site the effects were in general, there was no information about the effect mechanism in 8.6%. None has cites a scientific reference. At the searched web sites, the most used content was green tea (34.3%), 22.9% of products contained vitamin C, 17.1% contained maté, and 14.3% contained licorice. At the 42.9% of the web sites there were warnings about chronic drug use and for 17.1% of the products chronic drug use was stated as contraindication. Only at 11.4% of the web sites drug interaction was clearly stated. The expected weight loss was seen at 11.4% of the web sites, but only 25% of them was between reasonable ranges. The most frequently used slogan was `Natural Content` (65.7%). In 7 (20%) of the inspected web sites, products were claimed to be approved. Five(71.4%) of them claimed that they were approved by the Ministry of Food, Agriculture and Livestock, 1(14.3%) was approved by the Ministry of Health, and 1(14.3%) of them claimed that it was approved by the experts. However, when we checked all the inspected web sites at the Ministry of Food, Agriculture and Livestock's Food Control İnformation Bank, we found that none of the products were approved and we couldn't check the Ministry of Health approval state of one product as the system requires barcode number and serial number.Conclision: Herbal weight loss products have became a worldwide problem as they have been sold at the markets and via internet. Because there is a wrong perception that herbal products are hazard free, and advertisements help this belief; the people use these products commonly and unconsciously, therefore the number of case reports about adverse effects are increasing. Accordingly, social awareness about herbal products' effects and adverse effects have to be raised and the people should be comprehensively checked before the use of the the product under physician supervision. These products should be considered as drugs and should be registered by the Ministry of Health.Key words: herbal weight loss, e-marketing