Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanılı çocuk ve ergenlerde erken dönem uyum bozucu şemaların varlığı ve ebeveyn tutumlarıyla ilişkisinin araştırılması

Abstract

Giriş ve Amaç: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB); kişilerin hayatında birçok alanda bozukluğa neden olan, çocuk psikiyatrisi polikliniklerinde sık görülen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB'nin çok erken dönemden itibaren kişilerin işlevselliğini etkileyerek olumsuz deneyimler ve bilişler edinmelerine neden olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada DEHB tanılı 10-16 yaş arasındaki ergenlerin erken dönem uyum bozucu şemalarını ve 2-6 yaş arasındayken ebeveynlerinin uyguladığı tutumları saptamak, DEHB hastalarında ebeveyn tutumlarının şemalara etkisini araştırmak amaçlanmıştır.Yöntem ve Gereç: Çalışma örneklemi Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniğine başvurarak DEHB tanısı alan veya bu tanı ile takip edilmekte olan, 10-16 yaş grubundaki 80 çocuk ve ergen ile ebeveynlerinden; kontrol grubu ise yaş ve cinsiyet açısından DEHB grubu ile eşleştirilmiş 80 sağlıklı akran ve ebeveynlerinden oluşmaktadır. Araştırmada her iki grup ile yarı yapılandırılmış klinik tanı görüşmesi yapılmış, DEHB tanısını doğrulamak, belirti şiddetini ve eşlik eden yıkıcı davranış bozukluklarını saptamak için ` A. Turgay`, erken dönem ebeveyn tutumlarını değerlendirmek için `ETÖ` , erken dönem uyum bozucu şemaları ölçmek için` ÇEŞÖT` ve sosyodemografik bilgi formu kullanılmıştır.Bulgular: DEHB grubunda kuşkuculuk/kötüye kullanılma ve duyguları bastırma şemalarının kontrol grubuna göre daha fazla ifade edildiği bulunmuştur. DEHB grubundaki erkeklerde yetersiz özdenetim şeması kızlara göre daha fazla görülmüştür. Her iki grubun ebeveyn tutumları karşılaştırıldığında DEHB grubunda demokratik tutumun daha az uygulandığı bildirilmiştir. DEHB grubunda ETÖ alt boyutları ile şemalar arasında korelasyon saptanmamıştır. DEHB grubundaki erkek çocuklarda yetersiz özdenetim şemasının kızlara göre anlamlı derecede daha fazladır. Ayrıca, annede ruhsal hastalığı olanlarda, terk edilme/tutarsızlık, başarısızlık, bağımlılık/yetersizlik, haklılık/büyüklenmecilik, yetersiz özdenetim, kendini onaylamama ve karamsarlık şemalarının ruhsal hastalığı bulunmayanlara göre yüksek olduğu bulunmuştur.Sonuç: Bu çalışmada DEHB tanılı ergenlerde kuşkuculuk/kötüye kullanılma ve duyguları bastırma şemalarının daha fazla olduğu, ebeveyn tutumları ile şemalar arasında ilişki olmadığı saptanmıştır. DEHB tanılı çocuklarda, şemalarının gelişim sürecini ve etkileyen faktörleri anlamak için farklı tedavi süreçlerinde ve yaş dilimlerinde yer alan çocukların bulunduğu toplum ve klinik örneklemlerle yapılacak ileri çalışmalara ihtiyaç vardır.Anahtar Sözcükler: DEHB, Şema, Şema terapi, Ebeveyn tutumları

Objective: Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) is a neurodevelopmental disorder that affects many fields in peoples's life is common in child and adolescent psychiatry clinics. It's known that ADHD affects functions and causes to develop negative experiences and cognitions. In this research, we aimed to investigate the early maladaptive schemas of adolescents aged between the ages of 10-16 with ADHD diagnosis, which parenting styles they exposed to when they were between 2-6 years old and the effects of parenting styles on early maladaptive schemas of patients with ADHD.Method: The study population consisted of 80 adolescents with ADHD between the ages of 10-16 who referred to the Kocaeli University Faculty of Medicine, Department of Child and Adolescent Psychiatry Clinic. The control group also comprises 80 healthy adolescents and their parents. Semi-structured diagnostic interview was conducted with two groups. Child and Adolescent Behavior Disorders Screening and Rating Scale based on DSM-IV was completed by parents to confirm the diagnosis of ADHD, determine the severity of symptoms and comorbid disruptive behavior disorders. Parenting Attitude Scale (PAS) was used to evaluate early parental attitudes. Set of Early Maladaptive Schema Questionnaires for Children and Adolescents between the ages of 10-16 was filled out by participants from both ADHD and control group to to assess the early maladaptive schemas. A questionnaire was used for sociodemographic attributes.Results: Mistrust/abuse and emotional deprivation scores were significantly greater in adolescents with ADHD than the control group. Insufficient self-control schema scores of boys was significantly higher than girls in ADHD group. When the parental attitudes of both groups were compared, parents in ADHD group reported that they less applied authoritative style than parents in control group. In the ADHD group, there was no correlation between PAS sub-dimensions and schemas. In addition, participants with maternal psychopathology reported significantly more abandonment/instability, failure, dependence/ incompetence, entitlement/ grandiosity, insufficient self-control, disapproval of self, negativity/pessimism schemas than those with no maternal psychopathology in ADHD group.Conclusion: This study has shown that ADHD patients aged of 10-16 reported an increased level of mistrust/abuse and emotional deprivation compared to adolescents without an ADHD diagnosis and there were no significant correlation between parenting styles and early maladaptive schemas in ADHD group. Further studies with community and clinical samples in different treatment processes and age groups are needed to understand development and affecting factors of early maladaptive schemas whom children and adolescents with ADHD.Key words: ADHD, schema, schema therapy, parenting styles