Elazığ yöresi sığırlarında Theileria Annulata`nın vektörleri

Abstract

63 5. ÖZET Bu çalışma 1993-1995 Temmuz aylan arasında Elazığ Merkez, Baskil, Kovancılar ve Sivrice ilçelerine bağlı köylerdeki sığırlar ve barınakları ile Elazığ Et ve Balık Kurumuna kesim için getirilen sığırlar üzerinde yürütülmüştür. Belirtilen odaklara her ay periyodik olarak gidilmiş ve her odaktan ortalama 10*ar adet sığır ve barınakları kene yönünden muayene edilmiştir. Enfeste sığırlar üzerinden toplanan olgun kenelerin tür identifikasyonlar yapılmış, Hyalorrsma soyuna bağlı türlerin tükürük bezleri disseke edilmiş ve preparatları hazırlanmıştır. Sığır ve barınaklarından toplanan nirnfler ise 26°C ısı ve %85 nisbi neme ayarlı etüve yerleştirilerek gömlek değiştirmeleri temin edilmiş ve tür tayinleri yapılmıştır. Bunlardan elde edilen erişkin Hyslornma türleri ile, barınaklardan toplanan aç imagolar 37°C ısı ve %Q5 nisbi neme ayarlı etüvde en az 5 gün süre ile bekletildikten sonra tükürük bezleri çıkartılmış, hazırlanan tüm tükürük bezi preparatları methyl e green pyronin boyama metodu ile boyanmış ve mikroskop altında T.annulata enfeksiyonu yönünden incelenmiştir. Araştırma süresince toplam 1791 sığır ve 357 hayvan barınağı muayene edilmiş, sığırların 566'smda (131.60) Hyalomına soyuna bağlı türlere rastlanmış, H.anatollcoiîi anatollcum., H. anetolfcym escavatom ve H.detritum olmak üzere üç ayn tür tespit edilmiştir. Hayvan barınaklarında ise sadece H.a.anatolicufft 'û rastlanmıştır. Sığırlar üzerinden 1905 H.a.aoatoîlcum.. 562 H.a.eKcavatum ve 481 H.detritum ; hayvan barınaklarından ise 2388 H.a. anatolicum toplanmıştır.64 Bu türlerin yıllık aktivasyonlar araştırılmış; H.a. anatolicum'un erkeklerine bütün yıl, dişilerine nisan-aralık ve nimflerine ağustos-ekim aylan arasında sığırlarda rastlanmış, aç erkek ve dişilerinin ekim-mayıs, doymuş nirnflerinin ise ekim-nisan aylan arasında hayvan barınaklarında bulunduğu görülmüştür. H.detritufn'un erkeklerine bütün yıl, dişilerine nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos ve kasım; H.a.escavaium'un erkeklerine şubat-aralık ve dişilerine ise nisan-ekim aylan arasında sığırlarda rastlanmış; sığırlarda Hyalomma türlerine bağlı enfestasyonun haziran ayında en yüksek seviyeye ulaştığı, aralık ve ocak aylarında ise en düşük seviyeye indiği görülmüştür. T.sfînuîata enfeksiyonu yönünden incelenmek üzere tükürük bezi preparatlan hazırlanan kenelerden, hayvan barınaklarından toplanan 2004 H.a.onotol1cum'un 1077'sinin (3553.74), sığırlar üzerinden toplanan 1427 H.a.anatelicum'un 322'sinin (X22.56) ve 406 H.detritum`un Î9`unun (%4.65) enfekte olduğu tespit edilmiş, buna karşılık 562 H.a. esca¥atum'un hiçbirinde enfeksiyona rastlanmamıştır. Enfekte kenel erdeki ortalama enfekte asini sayılan, sığırlardan toplanan H.a.anstoîicum'un erkeklerinde 11.66, dişilerinde 21.98; H.sfetrilum'un erkeklerinde 17.87, dişilerinde 18.81 ve hayvan barınaklarından toplanan H.a.anatolicum'un erkeklerinde 12.40 ve dişilerinde ise 16.60 olarak belirlenmiştir. T.anfîuleta tespit edilen Hyalomma türlerinin mevsimsel aktiviteleri incelenmiş; sığırlardan toplanan H.a.anatolf camlardaki gerek enfekte kene ve gerekse ortalama enfekte asini yoğunluğunun mayıs ayından ağustos ayma kadar yüksek düzeyde seyrettiği ve enfekte kenelerdeki ortalama enfekte asini miktarlarının 15.22 ile 25.78 arasında değiştiği belirlenmiştir. Benzer bulgular H.detritum'da da elde edilmiş ve enfekte65 keneye nisan-ağustos ayları arasında rastlanmış, ortalama enfekte asini sayılarının 4.25 ile 72 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Bunların aksine hayvan barınaklarında enfekte H.a.anatolicunı'lara ekim-mayıs ayları arasında rastlanmış, enfekte asini ortalamasının 10.56 ile 22.28 arasında değiştiği belirlenmiştir. Değişik sığır ırklarından toplanan kene türlerindeki enfeksiyon oranlarının farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. H.a.anatolicum'un kültür ırkı sığırlarda 125.9, melez ırklarda % 10.86, yerli ırklarda 122.02 ve hayvan barınaklarında 153.74; H.detritum'un kültür ırkı sığırlarda 12.56 ve yerli ırk sığırlarda 15.08 arasında enfekte olduğu görülmüştür. Erkek ve dişi H.a.anatolicynı ve H.ıîeîritym'l ardaki enfekte asini yoğunlukları da incelenmiştir. Hayvan barınaklarından toplanan H.a.anatolicum 25`in üzerinde enfekte asini taşıyan kene miktarı, erkeklerde ! 12.59 ve dişilerde 118; sığırlar üzerinde toplanan erkeklerde % 12.41 ve dişilerde 124.29; H.detritum'da ise erkeklerde 112.50 ve dişilerde 118.18 olarak belirlenmiş.; her iki türde de enfekte asini yoğunluğunun dişilerde, erkeklere göre daha yüksek olduğu görülmüştür.

66 6. SUMMARY This study was carried out on cattle and in their shelters in the villages of Elazığ and its three districts (Sivrice, Baskil, Kovancılar) and on cattle in Elazığ Slaughterhouse between July 1993 and July 1995. During twenty four month, each unit was visited monthly and about 10 cattle and their shelters were eKamined for tick infestation. Mature ticks collected from infested cattle identified and salivary glands of Hyalomma species were dissected and thin films were prepared. The engorged nymphs collected from cattle and their shelters were kept at 26°C and 851 relative humidity until moulting. Unfed adult of Hyalomma species taken from these engorged nymphs and collected from shelters were kept at 37°C and 851 relative humidity at least five days. Salivary glands of these species were also dissected and films were prepared. All films prepared from salivary glands were stained with methyle green and pyronin stain and examined for T. annulata infection under the microscope. A total of 1791 cattle and 357 shelters were eliminated and 31.601 of these cattle were enfested with Hyalomma species. During this ivestigation, 1905 H.a. anatollcum, 562 H.a. e&cevatum and 481 H.detritum from cattle and 2388 H.a. anatolicum from sehters were collected. Seasonal incidence of these species were investigated. Although the male of H.a. artatollcym were collected during all seasons, female were found between April and December. Nymphs were noticed August,67 September and October on the cattle. Adults and nymphs of these species were also found In shelters between October and May and October and April, respectively. Male H.fJetritum were found in all months of the year but female were found at April, May, June, July, August and November. Male and female H.a.eHcavatuin were found between February and December and April and October, respectively. The highest and the Invest infestation rates on cattle with Hgaîomma species were detected at the beginning of summer (in June) and winter (in December and January), respectively. A total of 1077 out of 2004 H.a.anatolicum collected from shelters and 322 out of 1427 H.a.anetollcym from cattle were positive for T.ertnulata. Nineteen out of 408 H.detriturn were T.ennulata positive. None of 562 fi.a.escavatum from cattle were positive for theileriosis. Mean number of infected acini per infected male and female tick from cattle were 11.68 and 21.98 in H.a.anatolicum and 17.87 and 18.81 in H.detritym respectively, in H.a.anatolicum collected from shelters the above rates were 12.40 and 16.60, respectively. Seasonal activity of T.annulata infected Hyal omnia species were detected and both high infection rate and the density of infection were observed between May and August in H.a.aııatolîcym from cattle. Mean numbers of infected asini per tick in May through August varied between 15.22 and 25.78 in this tick. The similar results were observed in H.detritum. In this species, T.annulata infection was detected between April and August. Mean numbers of infected acini per tick were between 4.25 and 72 during this period. On the contrary, T.annulata infected H.a.anatoîicum were found during October through May in theWO shelters and mean number of Infected acini varied between 10.56 and 22.28 during th?se mQMh5. Different infection rates were detected in tick species collected from different cattle races. These rates were 25.9%, 10.86%, 22.021 and 53.74% in H.a.anatolicum collected from pure-breed, cross-bred, indigenous cattle and shelters, respectively. Infection rates were 2.5.6 % and 5.08 % in H. detritum collected from pure-breed and indigenous cattle. The density of infected asini in male and female H.a.anatelicum and H.detritym were investigated. The rates of male and female ticks with more than 25 infected asini were as follow; for ticks collected from cattle, 12.41% and 24.29% in H.ö.arsatolicufîi and 12.50% and 18.18% H.detritym, for ticks from shelters 12.59% and 18%, respectively. In both species, the female ticks had more intensely infected asini than the male ticks.