Ruminantların kan ve karaciğer dokusunda antioksidan enzim ve lipit peroksidasyon düzeylerinin araştırılması

Abstract

91 ÖZET Bu çalışmada, Elazığ ili ve çevresinde yetiştirilen ruminantların kan ve karaciğer dokusunda, antioksidan enzimlerden GSH-Px ve CAT'ın, lipit peroksidasyonu göstergelerinden biri olan MDA'in, klinik yönden önemli AST, ALT ve ALP aktivitelerinin, karaciğer dokusu protein düzeyi ile hemoglobin ve hematokritin normal değerleri araştırılmış, tür ve cinsiyet faktörlerinin bu parametrelere olan etkilerine bakılmıştır. Araştırma materyalleri Elazığ ELET Tesislerine kesim için getirilen ve klinik ve postmortem muayene sonrası sağlıklı olduğu anlaşılan ruminantlardan temin edilmiştir. Hayvanlar önce sığır, koyun ve keçi olmak üzere 3 gruba, daha sonra her bir grup kendi arasında erkek ve dişi olmak üzere 2 alt gruba ayrılmıştır. CAT ve GSH-Px aktivite tayininde Beutler, AST ve ALT aktivite tayininde Reitman ve Frankel, ALP aktivitesinin tayininde Bessey, Lowry ve Brock metodu, plazma MDA düzeyi tayininde Satoh ve Yagi'den modifiye edilen metot, doku MDA düzeyinin tayininde Ohkawa ve ark.nın geliştirdiği metot, protein tayininde Lowry, hemoglobin tayininde siyanomethemoglobin metodu kullanılmıştır. Türler arasında yapılan karşılaştırmalarda, eritrosit GSH-Px aktivitesinde önemli bir değişiklik görülmezken, eritrosit CAT, serum AST, ALT ve ALP aktiviteleri ile, plazma MDA, kan hemoglobin ve hematokrit düzeyleri üzerine türün etkileri önemli bulunmuştur. Karaciğer dokusu GSH-Px, CAT, AST, ALT, ALP aktiviteleri, MDA ve protein düzeyleri bakımından da yine türler arasında önemli farklılıklar saptanmıştır. En yüksek eritrosit CAT (p<0.001) aktivitesi sığırlarda, en yüksek plazma MDA (p<0.001) düzeyleri ise keçilerde gözlenmiştir. Karaciğer dokusu için en yüksek GSH-Px (p<0.001) aktivitesi sığırlarda, en yüksek CAT (p<0.001) aktivitesi koyunlarda, en yüksek MDA (p<0.001) düzeyleri ise keçilerde saptanmıştır. Tür içi yapılan karşılaştırmalarda, sığırlarda eritrosit GSH-Px ve CAT aktiviteleri, serum AST, ALT ve ALP aktiviteleri ile karaciğer GSH-Px ve ALT aktiviteleri üzerine cinsiyetin etkileri önemli bulunmuştur. Erkek sığırlarda eritrosit GSH-Px (p<0.001) aktivitesi, dişi sığırlarda ise eritrosit CAT (p<0.001) aktivitesi ile karaciğer dokusu GSH-Px (p<0.001) aktivitesi daha yüksek bulunmuştur. Koyunlarda eritrosit CAT aktivitesi, serum AST.ALT, ALP aktiviteleri, hemoglobin ve hematokrit düzeyleri, karaciğer dokusu GSH-Px, CAT ve AST aktiviteleri ile MDA düzeyleri bakımından erkek ve dişiler arasında önemli farklılıklar saptanmıştır. Eritrosit CAT92 (p<0.001) aktivitesi ve karaciğer dokusu MDA (p<0.001) düzeyi erkek koyunlarda, karaciğer dokusu GSH-Px (p<0.01) ve CAT (p<0.001) aktiviteleri ise dişi koyunlarda yüksek saptanmıştır. Erkek ve dişi keçiler arasında yapılan karşılaştırmalarda ise eritrosit GSH-Px ve CAT aktiviteleri, serum AST, ALP aktiviteleri, karaciğer GSH-Px, CAT ve AST aktiviteleri ile protein düzeyleri arasındaki farklılık önemli bulunmuştur. Özellikle keçi türünün dişilerinde hem eritrosit hem de karaciğer dokusu GSH-Px (p<0.001) ve CAT (p<0.001) aktivitelerinin erkeklere göre istatistiksel olarak önemli derecede yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmada tür ve cinsiyet faktörlerinin etkisiyle söz konusu parametrelerde önemli derecede farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılıkların sebebi, organizmaların aynı yaşam koşullarına farklı cevap vermeleriyle ilgili olabileceği gibi, türler ve cinsiyetler arasında farklı bir oksidan hasar mekanizmasının bulunmasıyla ya da eritrosit ve karaciğerde farklı konsantrasyonlarda bulunan H2O2 üzerine etki eden diğer endojen antioksidanların varlığıyla da ilgili olabilir. Sonuç olarak; söz konusu parametrelerin, hayvan sağlığını korumak ve kontrol altına almak bakımından yapılacak daha ileri çalışmalara bir temel teşkil edeceği, erken teşhis, tedavi ve koruyucu hekimlikte klinik açıdan yararlı olacağı ve ülkemiz hayvancılığına olumlu katkılarda bulunacağı kanaatindeyiz.

93 SUMMARY In the present study, erythrocyte and liver antioxidant enzymes GSH-Px and CAT; plasma and liver MDA concentration, an indicator of lipid peroxidation; clinically important AST, ALT, and ALP enzyme activities in the liver and serum; liver protein, blood hemoglobin, and PVC concentrations of ruminants in Elazığ and its vicinity were investigated. In addition, species and sex factors were also compared. Samples were obtained in the Elazığ ELET slaughter house from healthy ruminants determined based upon postmortem examination. The ruminants were divided into 3 groups as cattle, sheep, and goats, also into 2 subgroups as males and females. The Beutler's method was used for measuring activities of CAT and GSH-Px; the method of Reitman and Frankel for activities of AST and ALT; the Bessey, Lowry and Brock methods for ALP activity; a modified method of Satoh and Yagi for plasma concentration of MDA; the Ohkawa et al. method for tissue MDA concentration; the Lowry method for protein concentration; and siyanomethemoglobin method for concentration of hemoglobin. Species differences were observed for erythrocyte CAT; serum AST, ALT and ALP activities; and plasma MDA; blood hemoglobin, and PVC concentrations; but species differences were not found for erythrocyte GSH-Px activity. Liver samples of different species were also detected for GSH-Px, CAT, AST, ALT, and ALP activities, as well as MDA and protein concentrations. Cattle had the greatest CAT activity and liver GSH-Px activity, whereas goats had the greatest MDA plasma and liver concentration. Sheep also had the greatest liver CAT activity. Sex differences within species manifested itself on erythrocyte GSH-Px and CAT activities, serum AST, ALT, and ALP activities, also liver GSH-Px and ALT activities of cattle. Erythrocyte GSH-Px activity in cattle was higher in males, whereas erythrocyte CAT activity and liver GSH-Px activity were found to be greater in females. In sheep, sex differences were seen on erythrocyte CAT activity, serum AST, ALT, and ALP activities; blood concentrations of hemoglobin and PVC; liver tissue activities of GSH-Px, CAT, and AST; and liver MDA concentrations. Erythrocyte CAT activity and liver MDA concentrations of rams while liver GSH-Px and CAT activities of sheep were greater. In addition, sex differences in goats were observed on erythrocyte activities of GSH-Px and CAT; serum AST and ALP activities; liver GSH-Px, CAT and AST activities, and liver protein concentrations.94 Female goats had significantly greater both erythrocyte and liver GSH-Px and CAT activities. Comparison of intra and inter species showed that species and sex have effects on these parameters in different degrees. Results ot this study suggested that discrepancy of antioxidant levels between species and sexes may be due to a different response of different species to the same environment, as well as due to the presence of different oxidation mechanisms or the presence of endogenous antioxidant influencing H2O2 that different erythrocyte and liver concentrations. In conclusion, the parameters measured herein provide important tools and bases for preventive medicine, control of animal health, as well as early diagnosis contributing to the development of the country's agriculture.