Ağız atlasları hazırlama yöntemleri ve Eskişehir ili Türkmen ağızları

Abstract

Türk dilinin geçirdiği aşamaların ve özelliklerinin tespit edilmesi açısından ağızlardan veri toplanması son derece önemlidir. Türkiye Türkçesi ağızları ile ilgili çalışmalar 1876'da başlamış ve ivme kazanarak günümüze kadar ulaşmıştır. Günümüzde ise ağız çalışmalarında üzerinde durulan asıl konu ise henüz bir Türkiye Türkçesi Ağız Atlasının hazırlanmamış olmasıdır. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde ağız atlasları ile ilgili geniş bilgiye yer verdik. Çalışmanın merkezinde ağız haritaları hazırlama yöntemleri yer alır. Bu noktada ağız haritaları hazırlarken kullanılan veri toplama yöntemleri ve elde edilen verilerin haritalandırılması tasnif edilerek verilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümde Türkmenler ve Eskişehir'e Türkmen yerleşimi hakkında bilgi verdik. Son bölümü ise Eskişehir'de Türkmenlerin çoğunluk teşkil ettiği köylerden derlenen metinlerin dil incelemesi oluşturmaktadır. İki alt ağız bölgesine ayrılan Türkmen ağızlarının ses ve biçimbilgisi özellikleri tespit edilmiş ve metinlerden istifade ile sözvarlığı ortaya konmuştur.Anahtar Sözcükler:Ağız Atlası, Veri Toplama Yolları, Anket, Haritalandırma Yöntemleri, Diyalektometri, Eskişehir Türkmen Ağızları.

It is important to gather data via dialects so as to determine both the characteristics and development processes of Turkish language. The studies of Turkish dialects started in 1876 and it gradually reached today. Nowadays, it is emphasized in many studies that there has not been any Turkish dialect atlas prepared. This study consists of three parts. In the first part, there is a big amount of information about dialect atlas'. At the core of the study, we focused on the ways of preparing a dialect atlas. At that point, the methods of gathering data while preparing a dialect atlas and the mapping of the data are presented. In the second part of the study, we gave extensive information about Turkmen people and the settlement of Turkmens in Eskişehir. In the last part of the study, the linguistic examination of the texts given. The texts were collected from the villages in which Turkmens are the majority. The characteristics of phonetics and morphology of Turkmen dialects, which has two sub dialect areas, are identified and presented by means of the texts.Key words: dialect atlas, the ways of collecting data, questionnaire, methods of mapping, Eskişehir Turkmen dialects