II. Abddülhamid döneminde Afganistan`da İngiltere-Rusya rikabeti ve Osmanlı Siyaseti (1876-1909)

Abstract

Bu tezde Afganistan'ın Ahmed Şah Dürrani ile birlikte kuruluşu ve sınırlarının çizilişi konu edildi ve Ahmed Şah'ın haleflerinin de Afganistan'ın başına gelişleri, siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal alanlarda etki ve katkıları ele alındı. Özellikle İngiltere ve Rusya'nın Afganistan üzerindeki emelleri, hedefleri 1876-1909'a kadar devam eden süreç gözden geçirildi. Afganistan'da ve diğer Orta Asya devletlerinde emelleri olanlardan ilki İngiltere idi. Bu politikasının temel amacı sömürgesi olan Hindistan'ı korumak ve diğer Avrupa ülkelerinin Hindistan'a ulaşmasını engelleyecek yolları kapatmaktı, hem Afganistan'ın içişlerinde hem de diğer Orta Asya devletlerinde aktif rol oynamakta ve bu bölgelerde yaşayan birçok Müslüman halkı hakimiyetinde tutmaktaydı. Müslüman halkların siyasi özgürlüklerini ve yaşam haklarını kısıtlamaktaydı. Diğer yandan Rusya, Afganistan'dan Hindistan'a ulaşabilmek için Afganistan'ın içişlerinde rol almaya çalışmıştı. Birinci bölümde Muhammedzayi Hanedanlığının, Emir Dost Muhammed Han ile ortaya çıkışını ve Dost Muhammed'in İngiltere ile münasebetlerini soğuk tutmasından dolayı Rusya kışkırtmalarına açık hale gelmesine ve 1838 yılında I. Afgan-İngiliz savaşının çıkmasına sebep olduğundan bahsedilmiştir.İkinci bölümde Türk-Afgan ilişkileri, II. Abdülhamid'in, Panislamiszm politikası gereği Afganistan'a gönderdiği heyet ve Rusya karşı, Afganistan'ı İngiltere'ye yakınlaştırma isteği ele alınmıştır. Afganistan'daki iç savaşların sonucunda Şir Ali Han'ın tahta çıkması, Rusya'nın Afgan sınırı olan Buhara'yı işgali ve İngiltere'nin bu olaydan tedirgin olması dolayısıyla 1879'da II. Afgan-İngiliz savaşının çıkması ele alındı. Nihayetinde Afganistan üzerindeki İngiltere ve Rusya baskısına genel bir bakış yapılmıştır. Bu siyasi duruma Osmanlı Devleti'nin tutumu da bu bölümün içeriğinde bulunmaktadır.

This study is concerned with the establishment of Afghanistan and the determination of its borders by Ahmed Şah Dürrani. It also discusses Ahmed Şah's successors as well as the political, economic, cultural and social developments in Afghanistan. The study also reviews the aims and objectives especially of Britain and Russian on Afghanistan in the continuous period between 1876 and 1909. Britain was the first to target in Afghanistan and other middle Asia governments. The main purpose of this policy by Britain was to protect its colony in India and to block the other European countries from reaching India; Britain played an active role in both domestic affairs of Afghanistan and the other middle Asian nations as well as hold control over a number of Muslim communities living around that territory. It was curtailed the political liberties and rights of freedom of the Muslim communities. On the other hand, Russia was trying to play a role in the internal affairs of Afghanistan with the intent of reaching India through Afghanistan. The first chapter discusses the rise of Muhammedzay Dynasty and Emir Dost Muhammed Han, and Russia's role in the First Anglo-Afghan War in 1838 by exploiting the cold relationship between Dost Muhammed and the Britain and inciting them to war. The second chapter looks at the Turk- Afghan relations, the necessity of the delegation sent to Afghanistan by Abdulhamid II to his Pan Islamism policy, and his desire to initiate a relationship between Afghanistan and Britain against Russia, describes the ascent to the throne by Ali Şir Han as a result of the civil wars in Afghanistan, the invasion Afghan border-town of Buhara by Russia, and the resulting nervousness of the Britain that brought about the second Anglo- Afghan War of 1879. Ultimately, this chapter comes to conclusion with an overview of the oppression of Afghanistan by both Russia and Britain, and the attitude of the Ottoman Empire towards this political situation.