Eski Türkçede sayılar

Abstract

Çalışma tüm dünya dillerinde bulunan sayı sisteminin Türk dilinde nasıl geliştiğini incelemek için oluşturulmuştur.Türklerde sayı sisteminin nasıl ortaya çıktığını, sayıların, Eski Türkçede nasıl bulunduğunu, hangi anlamlarda kullanıldığını, zamanla anlam değişimleri olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bunun için, Köktürk dönemi (Köktürk yazıtları), Uygur dönemi (Altun Yaruk, Maitrisimit Nom Bitig, Manichaica II, III) ve Karahanlı dönemi (Kutadgu Bilig) eserleri incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda Türk sayı sistemi; asıl sayı sözcükleri, birleşik sayı sözcükleri, sıra sayı sözcükleri, üleştirme sayı sözcükleri gibi sınıflandırmalara tabi tutulmuştur. Günümüzdeki birleşik sayı kullanımından farklı olarak Eski Türkçede birleşik sayıların oluşturulmasında bir üst onluk alma sistemi ve ilaveli sayı sistemi (`artukı` sözcüğü eklenerek) kullanıldığı görülmüştür. İncelenen eserlerde yer alan kimi örneklerde sayı sözcüklerine yapım eklerinin getirilmesiyle gramerleşme olayının gerçekleştiği saptanmıştır. Buna ilaveten sayı sözcükleri Budist öğreti kapsamında da incelenmiştir.

This study was made to analyze the development of number system, found in all the world's languages, in Turkish language. Aims to analyze the occurance of number system in Turkish language, emergence of numbers in Old Turkish, in which meanings they were used and whether their meanings were changed by time. To achieve these goals, the works of Köktürk period (Köktürk Scripts), Uyghur period (Altun Yaruk, Maitrisimit Nom Bitig, Manichaica II, III) and Karahanlı period (Kutadgu Bilig) were studied. As a result of these analyses, Turkish number system was classified as cardinal number words, composite number words, ordinal number words and distributional number words. Unlike current composite number usage, a different decimal system's and an augmented number system's(with the attachment of `artukı` word) usage was observed during the emergence of composite numbers in old Turkish language. A grammer construction was also observed with the examples of derivational affixed number words within the studied works. In addition, the words were also anaylzed semantically and it was observed that the number words, rather than defining actual numbers, were metaphorically defining indeifinite numbers. Additionally, number words were also a research subject for Buddhist discipline.