Niyazî-i Mısrî Divanı üzerine bir dil incelemesi

Abstract

Bu çalışmada 17. Yüzyılın etkili şahsiyetlerinden mutasavvıf, şair Niyazȋ-i Mısrȋ'nin divanında görülen dil özellikleri incelenmiştir. Hem aruz ve hem hece vezni ile dinȋ, tasavvufȋ içerikli şiirler kaleme alan Niyazȋ-i Mısrȋ'nin şiirlerinde hem klasik edebiyatın dil özelliklerine, hem de âşık edebiyatı dil özellikleri taşıyan sade bir dile rastlanmaktadır. Şairin en kapsamlı ve en çok sevilerek okunan eseri divanıdır. Bu araştırma divanının mevcut nüshalarından en çok güvenilen sekiz nüshasının karşılaştırılmasıyla oluşturularak yayımlanan tenkitli metin esas alınarak yapılmıştır.17. yüzyıl, Türkiye Türkçesine geçiş sürecinde ilk değişmelerin başladığı yüzyıl olarak düşünülür. Türkiye Türkçesine has bazı ses ve şekil özelliklerinin ilk defa bu dönem metinlerinde başlamış olduğu tahmin edilmektedir.Çalışmamızda Niyazȋ-i Mısrȋ'nin divanındaki dil özellikleri `Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi, Kelime Grupları, Sözcük Türleri` başlıklı dört bölüm halinde ele alınmıştır. Sonuçta eserin ses özellikleri, ses uyumları, yapım ve çekim ekleri bakımından Eski Anadolu Türkçesi ve Klasik Osmanlı Türkçesi dil özelliklerini taşıdığı; Türkiye Türkçesinin Eski Anadolu Türkçesinden farklı özelliklerine benzer her hangi bir değişmenin bu eserde yer almadığı anlaşılmaktadır. 17. yüzyıldan itibaren Türkiye Türkçesi doğrultusunda bu dönem metinlerinde görülmesi muhtemel değişmeler, imlanın klasikleşmesi dolayısıyla yazıya yansıtılmamıştır.Anahtar Kelimeler: Niyazî-i Mısrî, 17. yy., Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, Türkiye Türkçesi

In this study, linguictic characteristics of sufi and poet Niyazi Misri, one of the most important personalities of 17th century, has been researched. In his poems, in which both prozody and syllabic meter is used with religion and sufizm content, we can see the plain language consisting linguistic characteristics of both classical literature and minstreal literature. The most favoured and extensive work of the poet is his dewan. This study is based on the review of the text which has been done by comparing 8 copies of his most reliable and present copies.It has been accepted that in 17th century, the early changes in transition to Turkey-Turkish started to appear. It is assumed that some phonetic and morphology characteristics of Turkey-Turkish appeared for the first time in this period.In this study, linguistic characteristics of Niyazi Misri's dewan has been researhced in 4 main titles; Phonology, morphology, Phrases, Types of Words. In conclusion, the literal work has Ancient Ottoman Turkish linguistic characteristics in terms of phonology, phonetic rhymes, derivational and inflectional suffixes; it has been found any changes which are similar to the differences of Ancient Anatolian Turkish and Classical Ottoman Turkish. Potential changes based on Turkey-Turkish that are supposed to appear in this period since 17 th century, couldn't be projected on the text because of classicization of orthography.Key Words: Niyazî-i Mısrî, 17th century, Old Anatolian Turkish, Ottoman Turkish, Turkey Turkish