Altun Yaruk örneğinde eski Uygurcada zamirler

Abstract

Zamirler konusu hem Türkiye Türkolojisi hem de evrensel dil bilgisi çerçevesinde oldukça karmaşık bir tanıma sahiptir. Geleneksel dil bilgisinde 'adın yerini tutan kelime' şeklinde kalıplaşmış bir tanıma sahip olsa da doğruluğu tartışılması gereken bir tanımdır. Bilinen bu tanımı pek çok kişi tekrar ederken, belli bir kitle de ayrı tanımlar oluşturmuşlardır. Bazı kişiler zamirleri sadece şahıs ifadesi olarak görürken, bazıları ise nesneleri karşılayan ifadeler olarak tanımlamışlardır. Bu tanımlar zamirlerin yerini tam olarak kesinleştirememiştir. Zamirin bir isim türü mü yoksa bağımlı bir ifade mi olduğu henüz kesinlik kazanmış bir konu değildir. Bizim de bu tezi oluşturmamızın bir nedeni de bu boşluğu biraz gidermek istememizdir. Asıl konumuz ise zamirlerin Eski Uygur Türkçesindeki durumlarıdır. Bu döneme ait olan Altun Yaruk adlı eser, zamirlerini inceleyeceğimiz kitap olup diğer dönemlerden oldukça farklı bir profil çizmektedir. Türkler için yeni bir din olan Budizmin etkisiyle yazılmış olan kitap, Çinceden çeviri olmasıyla da farklı bir kültürün etkisi altında yazılmıştır diyebiliriz. Bu nedenle de morfolojik, fonolojik ve semantik açılardan farklılık göstermesi doğaldır. Ancak, bahsedilen bu farklılıklar konusunda bugüne dek çok çalışma yapılmaması yine bizi bu konuya yönelten diğer bir sebeptir. Bu tez vasıtasıyla zamirin tam olarak ne olduğu, hangi kategori içinde yer aldığı ve Eski Uygur Türkçesinde görülen Budizm kaynaklı eserlerde zamirin neden bambaşka bir hâl aldığı ayrıntılı biçimde incelenecektir.Anahtar Kelimeler: Eski Uygur Türkçesi, Altun Yaruk, zamir.

The subject of pronouns has a quite complex definition both in the framework of Turkey's Turcology and in the universal grammar. Even if it has the form of identification of 'the Word which takes the name's place' in the traditional grammar, the accuracy of this discription will be discussed. While many people repeat this well-known definition, a specific crowd create an individual definitons. While some people consider the pronouns as individual expressions some have identify this as statements which correspond the place of objects. These definitions could not certain the exact location of pronouns. If the pronouns is a type of name or is a dependent expression has not been clarified yet. Another reason that we apply to this thesis that we want to eliminate this gap a little. Our main topic is the pronouns state in the Old Uyghur Turkish. Altun Yaruk which belongs to this period is the book that we will focus on the pronouns and it draws a very different profile from other periods. We can say that the book which was written under the influence of Buddhism which is a new religion for the Turks was written under the influence of different cultures by the fact that it is translation of Chinese. Therefore, it is normal that it shows differences on the aspect of morphological, phonological and semantic. However, another reason which led us to this issue is that there is not a lot of work which has been done on the mentioned differences. With this thesis, what the pronouns exactly mean, in which category it is involved and why the pronoun takes a different state in the works which are. Buddhism originated in Old Uyghur Turkish in a detalied manner will be examined and at the end of this thesis.Key Words: Old Uighur, Altun Yaruk, pronoun.