XVII. Yüzyılda Selanik Yahudileri

Abstract

Selanik, M.Ö. 315'te Büyük İskender'in üvey kız kardeşinin kocası ve haleflerinden biri olan Kassandros tarafından eşi Thessalonike'nin onuruna kurulmuştur. Tarih boyunca bir çok devletin ilgi odağı olan Selanik, Osmanlılar tarafından 1430 yılında fethedilene kadar sürekli farklı devletler tarafından işgal edilmiştir. Selanik, Diaspora Yahudilerinin yerleştiği şehirlerden birisidir. Bazı kaynaklar şehirdeki Yahudi varlığının M.Ö. 146 yılına kadar indiğini belirtmektedir. Selanik'in önemli bir ekonomi ve kültür merkezi olarak şekillenmesi ise 1492 sonrasında şehre yerleşen Sefarad Yahudileriyle birlikte olmuştur. Selanik, XVII. yüzyıl sonlarına kadar ekonomik ve kültürel olarak yükselmeye devam etmiştir. Şehir, XVIII. yüzyılda meydana gelen doğal afetler, artan vergiler ve başarısızlıkla sonuçlanan savaşların etkisiyle meydana gelen yağma ve eşkiyalık faaliyetleri, İzmir limanının ticari faaliyetler için tüccar tarafından daha fazla tercih edilmesi ve eğitim faaliyetlerinin yozlaşması gibi sebepler dolayısıyla gerilemeye başlamıştır. Dokumacılık ve tütüncülük gibi ekonomik faaliyetler bölgede sürmeye devam etmekle birlikte, XVIII. yüzyılın sonlarına kadar pek fazla ilerleme göstermemiştir. Osmanlı'da yenileşme hareketinin temellerinin atıldığı bu yüzyılda askeri ve ekonomik açıdan ıslahat yapılmak üzere girişimlerde bulunulmuş ve yüzyılın sonunda III. Selim'in emriyle Avrupa devletlerinin gelişimini takip edebilmek adınavelçilikler açılmıştır. Bu girişimler her ne kadar Selanik halkının sosyo-ekonomik durumunu da ilgilendiren girişimler olsa da şehir ekonomisinde pek fazla etkili olmamıştır. XVIII. yüzyıl sonlarında şehre göç eden Allantini ailesi gibi bir kaç zengin Yahudi ailenin faaliyetleri, Levant Ticaret Şirketi ve diğer yabancı kumpanyaların katkılarıyla Selanik şehri tekrar ekonomik olarak gelişme göstermeye başlamıştır.

Thessaloniki was founded in honor of Thessalonike, the wife of Kassandros who was one of the successor and husband of the step sister of Alexander the Great. During history, Thessaloniki was in the focus of various states and its rulers changed frequently until the conquest by the Ottomans in 1430. Thessaloniki was one of the regions in which the Diaspora Jews settled. Some sources show that the existence of Jews in Thessaloniki began in 145 BC. The formation of Thessaloniki as a center of commerce and culture begins with the Sefarad Jews who settled there after 1492. The rise of Thessaloniki in terms of economics and culture continues until the 17th century. During the 18th century some natural disasters occurred in the city, taxes were increased, loots and robberies took place. Finally harbor town Smyrna was preferred by merchants instead of Thessaloniki. Thessaloniki also started to decrease in terms educational activity. Textile and tobacco activities continued but didn't develope significantly until the end of 18th century. In this century the Ottomans started to implement an innovation movement and reforms in terms of economics, embassies were opened in order to follow the development of European states. This didn't affect the economy of Thessaloniki although one could expect that it had an effect on the town's socio-economic structure. The contributions of some rich Jewishviifamilies as the Allantini family who moved there by the end of 18th century and some Levantine and foreign companies induced again some economic development in Thessaloniki.