Terminolojide tanım tipolojisi

Abstract

Uzmanlık alanlarına ait dilsel kavramlar olan terimler, alanyazında uzun yıllar boyunca birçok araştırmaya konu olmuştur. Bir uzmanlık alanında etkili iletişimin sağlanmasında önemli bir yere sahip olan terminoloji, bilim dilini meydana getiren terimlerle ilgili çalışmaları kapsamaktadır. Terimlerin tanımlanması, terminolojinin ciddiyetle üzerinde durduğu konuların başında gelmektedir.Terminolojide tanım, Batı alanyazınında çeşitli kuramsal çalışmalarda ele alınmıştır. Türkiye'de ise daha çok uygulamaya yönelik çalışmalar yapılmıştır. Tanımın biçimsel yapısı, amaçları, özellikleri ve kuralları sistematik bütünlük içinde incelenerek kuramsal çalışmaların yapılması büyük önem taşımaktadır. Kuramsal altyapının oluşturulması, terim sözlüklerinde yer alacak tanımlara dair ölçütlerin bilimsel bir biçimde ortaya konulmasını sağlayacaktır.Çalışmanın ilk bölümlerinde altyapının oluşturulması için `kavram`, `anlam`, `terim`, `terminoloji` ve `terminografi` konuları ele alınmıştır. `Tanım` başlıklı bölümde, terminolojinin temel kaynaklarından yararlanılarak kuramsal çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda tanımın içerik ve biçim özellikleri belirlenerek tanımları çözümleme ölçütleri oluşturulmuştur. Uygulama aşamasında ise ses bilgisi, sözcük türü bilgisi, sözdizimi-anlam, şekil bilgisi ve parçalarüstü ses bilgisi şeklindeki dilbilgisinin her bir alt bölümüne ait olan ve beş farklı dilbilgisi terim sözlüğünde bulunan ortak maddebaşları seçilerek tanımları incelenmiştir. Bu incelemenin sonunda, dilbilgisi terim sözlüklerindeki tanım tipolojileri ortaya konulmaya çalışılmış ve kuramsal bilgilerin uygulamada değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir.Anahtar kelimeler: terim, terminoloji, tanım, tipoloji, terim sözlüğü

Terminology, concepts of special field, has been the subject of researches in literature for many years. Terminology, having an important role in providing efficient communication in a special field, comprises of studies on terms related to scientific language. The definition of the terms is one of the leading issue on which the terminology focuses.The definition in terminology has been discussed in various theoretical studies in literature. However, there are mostly practical studies in Turkish context. It is of great importance to conduct theoretical studies by analysing the formal structure, features and the rules of definition within a systematic integrity. Forming the theoretical background will provide the criteria that will help to determine what definitions will be used in terminological dictionaries.The current study has discussed these issues `concept`, `meaning`, `term`, `terminology`, and `terminography` as different chapters to form the background. In the section titled `Definition`, a theoretical framework was aimed to be constructed with the help of the basics of terminology. A set of definition analysis criteria was formed through determining the content and formal properties by using the obtained data. In the implementation phase, the common entries related to each subsection of linguistics -phonetics, word class, syntax-semantics, morphology, and suprasegmental phonetics- were selected from five different linguistics terminological dictionaries and their definitions were analysed. After the analysis, it was aimed to reveal the definition typologies in five terminological dictionaries; theoretical knowledge was used in practice and the findings were discussed.Keywords: term, terminology, definition, typology, terminological dictionary