Ekzojen obezitesi olan çocuklarda serum leptin ve ghrelin düzeyleri ve ilgili parametrelerin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışma Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Polikliniğine gelen yaşlan 3 ile 16 yaş arasında 14 kız, 19 erkek toplam 33 ekzojen obez hasta ve kontrol grubu olarak yaşları 3 ile 17 yaş arasında değişen 18 kız ve 22 erkek toplam 40 hastada yapılmıştır. Çalışmanın amacı; ekzojen obezitesi olan çocuklarda serum leptin ve ghrelin düzeyleri ile antropometrik bulgular, yaş, cins, pubertal durum, günlük enerji alımı, alman enerjinin besin öğelerine dağılımı ve bazı biyokimyasal parametrelerle ilişkisini araştırarak enerji metabolizmasındaki yerlerini ortaya koymaktır. Obez hasta ve kontrol grubundaki çocukların fizik muayeneleri yapıldı, VA, boy, CKK ve OKÇ ölçümleri yapıldı. Puberte gelişimleri Tanner puberte evrelendirilmesine göre değerlendirildi. Obez hasta ve kontrol grubunun BGVA'sı % st olarak ve VKİ'si hesaplandı. Tüm çocukların boy yaşları bulundu, sol el ve el bilek grafileri çekilerek kemik yaşlan değerlendirildi. Fizik muayenede obezite dışında patolojik bulgusu olmayan, genetik bir sendromu, endokrin bir hastalığı düşündüren bulgusu ve ilaç alımı öyküsü olmayan, boy yaşı ve kemik yaşı takvim yaşı ile uyumlu olan hastalar ekzojen obez kabul edilerek çalışmaya alındı. Tüm hasta ve kontrol grubunun serum leptin, ghrelin, kan şekeri, BUN, kreatinin, elektrolit, alkalen fosfataz, total protein, albumin, ALT, AST, trigliserid, total kolesterol, HDL-K, ACTH, kortizol, insulin, C-peptid, Total T3, Total T4, TSH, BH, IGF-I, IGFBP-3 düzeyleri çalışıldı. LDL-K, VLDL-K düzeyleri hesaplandı. Obez hasta grubunda VA, VA % st, Boy % st, BGVA % st, VKİ, VKİ % st, CKK, CKK % st, OKÇ, OKÇ % st değerleri kontrol grubuna göre istatistiksel olarak yüksek iken (boy % st için p<0.05, diğerleri için p<0.001), takvim yaşı, boy yaşı, kemik yaşı ve boylan, kontrol grubuyla benzerdi (p>0.05). Obez hasta grubunda leptin düzeyi kontrol grubundan anlamlı derecede yüksek saptanırken, ghrelin düzeyi ise düşük saptandı (sırasıyla pO.OOlve p<0.01). IGF-I ve IGFBP-3 düzeyleri ise her iki grupta benzer bulundu (p>0.05). Obez hasta ve kontrol grubunda leptin düzeyleri kızlarda erkeklerden anlamlı derecede yüksek saptandı (sırasıyla p<0.05, p<0.001). Ghrelin düzeyleri ise her iki grupta kız ve erkeklerde benzer bulundu (p>0.05). Obez hasta grubunda; prepubertal ve pubertal obez hastalann leptin düzeyleri kontrol grubundan anlamlı derecede yüksek saptandı (pO.001). Prepubertal obez hastalann ghrelin düzeyleri, kontrol grubunda düşük saptanırken, pubertal obez grubun ghrelin düzeyleri kontrol grubundan farklı bulunmadı79 (sırasıyla p<0.01, p>0.05). Obez hasta grubunda; leptin düzeyleri pubertal grupta yüksek saptanırken, ghrelin düzeyleri prepubertal grupta yüksek saptandı (p<0.05). Tüm çalışma grubunda; leptinin antropometrik parametrelerle pozitif yönde ilişkisinin olduğu saptandı (boy yaşı, kemik yaşı, boy ve boy % st p<0.05, diğerleri için p<0.001). Ghrelin ise takvim yaşı, boy yaşı, kemik yaşı, VA, VA % st, boy, BGVA % st, VKİ, VKİ % st, OKÇ, OKÇ % st, CKK, CKK % st ile negatif yönde ilişkiliydi (VA % st, BGVA % st, VKİ % st, OKÇ % st için p<0.01, diğerleri için pO.001). Leptinin enerji ile ilgili parametrelerden günlük alınan ortalama enerji, yağ, karbohidrat ve protein miktarları ile pozitif yönde ilişkisi olduğu saptandı (enerji ve protein alımı için p<0.001, diğerleri için ise p<0.01). Ghrelinin ise enerji ile ilgili parametrelerden hiçbirisi ile ilişkisi saptanmadı (p>0.05) Tüm çalışma grubunda; leptinin biyokimyasal parametrelerden trigliserid, LDL-K, VLDL-K, albumin, insulin, C-peptid, IGF-I ile pozitif yönde, BH, HDL-K ve ghrelin ile ise negatif yönde ilişkili olduğu saptandı (LDL-K, albumin, IGF-I için p<0.05, ghrelin ve BH için p<0.01, diğerleri için ise pO.001). Ghrelin ise insülin, C-peptid, IGF-I ve IGFBP- 3 ile negatif yönde ilişkili idi (IGFBP-3 için p<0.01, diğerleri için ise pO.001). Obez hasta grubunda ghrelin düzeyleri ile VKİ arasında negatif yönde anlamlı ilişki saptandı (p<0.05). Çalışmamızda, obez hastalarımızda literatür bilgileri ile uyumlu olarak obezitenin patofizyoloj isinde rolü olduğu bilinen leptin düzeylerini yüksek, enerji metabolizmasında iştah arttıcı etkisi ile aktif rol oynadığı saptanan ghrelin düzeylerini ise düşük saptadık. Beklendiği üzere bu iki hormonun birbirileriyle negatif bir ilişki içinde olduğunu gördük (p<0.01). Obezlerin çoğunluğunda leptin düzeylerinin artmış olması leptine karşı direnç olduğunu ve yüksek leptin düzeylerinin iştahı baskılayamadığım düşündürmektedir. Obezlerde, ghrelin düzeylerinin düşük saptanması da daha fazla yemeyi engelleyen bir adaptasyon mekanizması olarak düşünülebilir. Araştırmamızda ghrelinin tokluk değerleri çalışılmadığı için bazı çalışmalarda belirtildiği üzere besin alımının devamına katkısı konusunda yorum yapılamamaktadır. Daha geniş hasta grubunu kapsayan tokluk değerlerini de içeren ve obez hastalarda kilo verdikten sonraki durumlarını da irdeleyen çalışmaların yapılması obezitenin patofızyolojisinin aydınlanmasına ve hem obezlerde hem de malnutrisyonlu hastalarda besin alımının azaltılması ya da arttırılmasına yönelik yeni tedavi yaklaşımlarına olanak sağlayacaktır.