Osmanlılar döneminde hekimlik ve hekimbaşılık müessesesi

Abstract

71 ÖZET XIV. ve XV. yüzyılda Osmanlı Hekimliği Selçuklu Hekimliğinin bir devamıdır. Hekimler, Selçuklularda olduğu gibi usta-çırak usulüne göre yetişiyorlardı. Yıldırım Beyazıt tarafından /3l)9 yılında Bursa' d a Yıldırım Darüşşifasının kurulmasıyla hekimlikte bir hareketlenme başlamıştır. Ana dolu'nun İbni Sina'sı olarak bilinen Hacı Paşa ve hem şair hem de hekim olan Ahmed i bu dönemin ünlü hekimler indendir. 1402 yılında Yıldırım Beyazit'in Ankara Savaşında Timur'a yenil mesinden sonra taht kavgaları başladığından hekimlikte yeni bir ilerleme görülmez. Daha sonra Sultan II. Murat tarafından Edirne'de bir cüzzamha- ne kurulmuştur. Fatih devrinde Pozitif ilimlerdeki ilerleme hekimlik alanımda etkileyip yeniden bir gelişme görülmeye başlandı. Fatih'in 1453 yılında İstanbul'u almasından sonra burada kurdurmuş olduğu külliye birimleri arasında bir darüşşifa da bulunuyordu. Burası, devrin bilimsel toplantıları nın yapıldığı tıp akademisi durumundaydı. Fatih, bugünkü Sağlık Bakanlığı'nın görev ve yetkilerine sahip olan hekimbaşıhk sistemini kurmuştur. Hekimbaşılar, ülkedeki tüm hekim lerden sorumlu kişilerdir.72 Fatih'den sonra tahta geçen Sultan II. Beyazit'in Edirne'de kur duğu külliye birimleri arasında bir darüşşifa ve tıp medresesi de bulunmak tadır. Burada hastalar musiki ile tedavi edilmektedirler. Devrin ünlü hekimlerinden Ahi Çelebi bu darüşşifada başhekim olarak çalışmıştır. Avrupa'da rönesans hareketleri ile birlikte hekimlikte de geliş meler görüldü. Bu Osmanlı hekimliğini gereğince etkilemedi. XVI. yüzyılda Osmanlılarda hastahane yapımı hızlandı. Fakat t ib da yeterli ilerleme görülmedi. 1555 yılında Kanuni Sultan Süleyman tara fından Süleymaniye Darüşşifası ve tıp medresesi yaptırıldı. XVII. yüzyılda başlayan batılılaşma hareketleri tıbbı da etkiledi. Yabancı ilaç formülleri Osmanlı Hekimleri arasında yayıldı. Bu dönemde yeni sağlık kurumları yapılmamış olmasına rağmen ünlü hekimler yetişmiş tir. Batılılaşma hareketleri XVIII. yüzyılda daha hızlandı. Osmanlı hekimleri batı eserlerini takip etmeye başladılar. Bu yüzyılda Osmanlılar da ilk matbaa kuruldu. Tıp medreselerinde okutulan dersler arasına anato mi dersi kondu. Fakat anatomi öğrenimi şematik olarak yapılmaktaydı. XVIII. yüzyılın batıdaki önemli bir olayı Edward Jenner'in çiçek aşısını bulmasıdır. Çiçek aşısı bulunduktan iki yıl sonra Osmanlılarda uygulanmaya başlandı. Bu da Osmanlı tebabetinin batıyı ve yenilikleri daha yakından izlediğini göstermektedir. XIX. yüzyılda yenilik hareketleri, padişah ve saray çevresinin katılmasıyla yeni bir hız kazandı. 1 1 1. Selim tıbbın modenleşmesi için çalış tı. Sultan II. M a hm ut tarafından 14 Mart 1827 yılında Tıphane ve Cerrha- ne-i Amire adıyla bir tıp okulu açıldı. Okulun açılmasında Hekimbaşı Mus tafa Behçet Efendi'nin büyük rolü vardır. Dersler Fransızca olarak okutul du. 1837 yılında Tıphane Galatasaray'a taşındı. 1839 yılında Viyana'dan Dr. Bernard getirildi ve ilk defa disseksiyon yapılmaya başlandı. Artık hekimlik alanında ilerlemeler hızlanmıştır.73 1865 yılında sivil tıbbiye kuruldu ve dersler türkçe okutulmaya başlandı. 1908 yılında sivil ve askeri tıp fakülteleri birleştirildi. 19. yüzyılda birçok sivil ve askeri hastaneler açılmıştır. Avrupa- daki yenilik hareketleri yakından takip edilmeye çalışılmış. Bu amaçla Avrupa'ya öğrenci gönderilmiştir. Osmanlı hekimliği modernleşme çalışma larına rağmen batı hekimliğinin seviyesine erişememiştir.

74 Resume Au XIV em et aum XV erne siecles, la medicine des Ottomans etait une suite de la medecine des Seldjuckiens. Les medecins s'elevaient com me c'etait aux Seldjuckiens a ['habitude du maître - apprenti. Un progres a commence au sujet de la Medecine avec la cons truction de l'hapital de Yıldırım a bursa en 1399 par Yıldırım Beyazit. Hacı Paşa qui est accepte comme Ibni Sina de I'Anatolie et Ahmedi qui est poete et medecin sont les plus celebres medecins de cette epoque. Des developpements en medecine ne se voient plus a cause des disputes du tröne vues apres la guerre d'Ankara ne 1402. A la tin de cette guerre, Yıldırım beyazit etait vaincu par Timur. Au plustard, un hopital ou Ton soignait des lepreaux est construit a Edirne par Sultan Murat II. A L'epoque de Fatih, les avances dans les Sciences ont influence* la medecine et de nouveau un developpement a commence. AprSs la con- quaete d'İstanbul par Fatin en 1453, un hopital aussi se trouvait dans les unites de Külliye fonda par Fatih. Cet hopital etait I'academie de medeci ne ou Ton ta isa it les assemblies scientifiques de l'epoque. Fatih a etabli le systeme du `chef de PhopitaP. Le chef de 1'hopi- tal ava it les devoirs et les pouvoirs de la Ministere de la Sante d'aujo- urd'hui. Les chefs de l'hapital sont des personnes responsables de de tous75 les medecins du pays. A Edirne, un höpital et un medress6 de medecine se trouvent entre les unites de Külliye etablies par Sultan Beyazit II qui e t a i t passe au trone apres Fatih. Les malades se soignaient ici par la musique. Ahi Çelebi q u i e t a i t un m e d e c i n c e 1 e b r e de cette e p o q u e a v a i t t r a v a i 1 1 e dans cet hopital en etant un chef de P höpital. Des progres en medecine sont vus aussi avec la naissance de la Renaissance en Europe. Ces mouvements n'ont pas beaucoup influence medecine des Ottomans. Au XVI eme siecle, la construction d'höpital est devenue plus importante aux Ottomans. Mais on n'a pas vu un progres suffisant dans la Medecine. En 1555, Süleyman Le Magnifique a etabli L'hopilal de Süley man i y e et un m e d r e s s e de Medecine. Les efforts d'etre un pays d'Occident commences au XVII eme siede ont influence la Medecine aussi. Les medecins des Ottomans ont pris les formules des medicaments d'autre pays. Pendant ces jours, bien que de nouveaux etablissements de sonte ne sont pas batis, des medecins celebres se sont eleves. Le mouvement de se diriger vers I'occidant est devenu plus important au XV 1 1 1 erne sieecle. Les medecins des Ottomans ont commen ce a suivre les oeuvres des pays occidentaux. Pendant cet siecle, la premi ere imprimerie est fondee aux Ottomans. La Leçon d'Anatomie a pris sa place dans les lecons des ecoles de medecine Mais, cette leçon eta it sche ma t i q u e. A POccidant, la decouverte du vaccin de la variole par Edward Jenner 6tait un evenement important du XVI 1 1 erne siecle. Les ottomans ont commence a utiliser ce vaccin apres 2 ans de sa decouverte. Cela montre que la medecine des Ottomans suit de plus les pays occidantaux et les nouvclles decouvertes.75 les medecins du pays. A Edirne, un höpital et un medress6 de medecine se trouvent entre les unites de Külliye etablies par Sultan Beyazit II qui e t a i t passe au trone apres Fatih. Les malades se soignaient ici par la musique. Ahi Çelebi q u i e t a i t un m e d e c i n c e 1 e b r e de cette e p o q u e a v a i t t r a v a i 1 1 e dans cet hopital en etant un chef de P höpital. Des progres en medecine sont vus aussi avec la naissance de la Renaissance en Europe. Ces mouvements n'ont pas beaucoup influence medecine des Ottomans. Au XVI eme siecle, la construction d'höpital est devenue plus importante aux Ottomans. Mais on n'a pas vu un progres suffisant dans la Medecine. En 1555, Süleyman Le Magnifique a etabli L'hopilal de Süley man i y e et un m e d r e s s e de Medecine. Les efforts d'etre un pays d'Occident commences au XVII eme siede ont influence la Medecine aussi. Les medecins des Ottomans ont pris les formules des medicaments d'autre pays. Pendant ces jours, bien que de nouveaux etablissements de sonte ne sont pas batis, des medecins celebres se sont eleves. Le mouvement de se diriger vers I'occidant est devenu plus important au XV 1 1 1 erne sieecle. Les medecins des Ottomans ont commen ce a suivre les oeuvres des pays occidentaux. Pendant cet siecle, la premi ere imprimerie est fondee aux Ottomans. La Leçon d'Anatomie a pris sa place dans les lecons des ecoles de medecine Mais, cette leçon eta it sche ma t i q u e. A POccidant, la decouverte du vaccin de la variole par Edward Jenner 6tait un evenement important du XVI 1 1 erne siecle. Les ottomans ont commence a utiliser ce vaccin apres 2 ans de sa decouverte. Cela montre que la medecine des Ottomans suit de plus les pays occidantaux et les nouvclles decouvertes.