Tekirdağ il merkezindeki ilköğretim okullarında okul sağlığı hizmetlerinin durumu, gereksinimler ve geleceğe yönelik öneriler

Abstract

ÖZET Araştırma, bir Halk Sağlığı yüksek lisans tezi olarak, Tekirdağ İl merkezinden örneklenen İlköğretim okullarında Okul Sağlığı hizmetlerinin durumunu, gereksinimlerini saptamak ve soruna yönelik çözüm önerileri geliştirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Tanımlayıcı ve kesitsel bir alan araştırması olan bu çalışmada, örnekleme her mahalleden en az bir ilköğretim okulu almak koşuluyla 11 ilköğretim okulu alınmıştır (okulların yansı). Kapsama alınan 11 okulun yöneticileri ve sınıf öğretmenleri (n=150, sensus) ile 2002-2003 öğretim yılında 4-8. sınıfta kayıtlı 1 635 öğrenci cinsiyete ve sınıfa göre katmanlanarak, basit rasgele örnekleme yöntemiyle %16.2 oranında seçilmiştir. Çalışma, Kasım 2002 - Mayıs 2003 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Her denek kümesi ve gözlemci için, literatürün de yardımıyla hazırlanan 4 ayrı anket formu ile veri toplanmıştır. Okul yöneticileri ve sınıf öğretmenlerine anket formunda, Okul Sağlığı hizmetleri kapsamında yapılan uygulamaları; öğrenci anket formunda, öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri ve sağlık davranışlarını ve gözlemci anket formunda ise okula ait özellikleri saptamak amacıyla geliştirilen sorular bulunmaktadır. Elde edilen veriler; Dünya Sağlık Örgütü ve Türk Standartları Enstitüsü'nün Okul Çevre Sağlığı Standardı ile karşılaştırılmış; okullara ve cinsiyete göre tanımlayıcı özellikler ki kare testi ile bilgisayarda değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Tekirdağ il merkezindeki ilköğretim okullarının 7/11' i çevre sağlığı durumu açısından standartlara uygun değildir. Okulların 8/1 1' inde sınıfta her öğrenciye ortalama 2 m2 den az alan düşmektedir. Okulların 8'inde tuvalet ve lavaboların yetersiz olduğu, 9/11 'inde okul çıkışlarında trafik kazalarından korunmaya yönelik hiçbir uygulamanın olmadığı belirlenmiştir. Okulların yarısından çoğunda (6/1 1), Okul Sağlığı hizmetlerine yönelik düzenli uygulamaların yapılmadığı bildirilmiştir. Öğretmenlerin (n=150) çok az bir bölümünün (% 15.3) Okul Sağlığı konusunda eğitim aldığı, yalnızca % 43.3 'ünün (n=65) öğrencilerini ergenlik dönemi hakkında bilgilendirdiği ve öğretmenlerin yarıya yakının (% 45.3) okul çevre sağlığım yetersiz olarak değerlendirdikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin % 59.3 'ü (n=970) okulda ellerini uygun olarak yıkamamakta; yıkamama nedeni en sık olarak lavabolarda sabun olmayışına bağlamaktadır. Her 4 öğrenciden l'i (n=409) içecek olarak en çok kola tüketmektedir. Kız öğrencilerinin % 1 l'i (n=85), erkek öğrencilerin % 17.5'i (n=151) sigarayı; kız öğrencilerin % 12.3 'ü (n=95) ve erkek öğrencilerin % 22.3 'ü (n=193) alkolü en az bir kez denemişlerdir. Sınıf (yaş) yükseldikçe, öğrencilerin riskli davranışlarında artış olduğu gözlenmiştir. Çocuk gelişiminde çok önemli bir süreçte yer alan ilköğretim okullarında çevre sağlığı koşullarının geliştirilmesi gerekmektedir. Okul Sağlığının geliştirilmesi amacıyla yapılması gereken en önemli uygulamanın, öğrenci-öğretmen ve ailelere yönelik eğitim verilmesi olduğu öngörülmüştür. Anahtar Sözcükler : İlköğretim okulu, İlköğretim öğrencisi, Okul sağlığı hizmetleri, Okul çevre sağlığı, Puberte, Ergenlik (adolesans) 107

THE STATE OF SCHOOL HEALTH SERVICES IN ELEMENTARY SCHOOLS AT PROVINCIAL CENTER OF TEKİRDA? - TURKEY, THE NEEDS AND THE SUGGESTIONS FOR THE FUTURE SUMMARY The aim of this study -as a thesis for MPH degree- is to determine both the quality of the school health services and requirements of these schools sampling elementary schools at the provincial center of Tekirdağ / Turkey and to develop some suggestion for solving the problems detected. Eleven elementary schools as half of all existing in Tekirdağ- were included into this descriptive study. One hundred and fifty teachers (census) and 1 635 pupils attending 4th-8th classes in 2002-2003 school term, were randomly selected from these schools as 16.2 per cent of the pupils.. The required data were collected by four different questionnaires. The questionnaire for teachers and school administrators interrogated about school health services; for students, interrogated about the demographic characteristics and health behaviors of the students, and questionnaire for the researcher included questions on the some health related features of sampled schools. Collected data were compared with the standards settled by the Turkish Standards Institute and the WHO standards. The chi-square test was utilized for statistical interpretation. Seven of eleven elementary schools did not have minimum standards. In the eight of eleven schools, each student had less than 2 m2 places in the classrooms. In the eight of eleven schools again, the toilets and lavatories were insufficient, and 9 / 11 of the schools had no preventive measures for the traffic accidents. Only 15.3 per cent of teachers have taken education about school health services. 43.3 % of teachers have informed their student on the adolescence problems. And 45.3 % of the teachers sampled, have evaluated the environmental health conditions of their schools as insufficient. Fifty nine point three per cent of the students don't wash their hands adequately, and they report the absence of the soap as the excuse for acting in this way. Eleven per cent of the girls and 17.5 % of the boys have tried smoking, and 12.3 % of girls versus 22.3 % of boys have experienced drinking alcohol at least once. The greater rate of the ill-behavior has been observed the greater the school year. The elementary school years are very important phase of the childhood. For improving the health conditions in the schools, we'd better firstly begin with the framing of teachers, students and the families all together. Key words: Elementary school, Pupil, School health services, School environmental health, Puberty, Adolescence 108