Annelerin 60-66 aylık kız ve erkek çocuklardan öz bakım becerilerine ilişkin beklentileri: Bir karma yöntem araştırması

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, 60-66 aylık çocukları olan annelerin, kız ve erkek çocukların öz bakım becerilerine yönelik beklentilerinde anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemektir. Ayrıca bu araştırmada çocukların cinsiyetlerine göre kurum ve ev yaşantılarında bu becerileri gösterme durumlarını ortaya koymak ve annelerin çocukların cinsiyetlerine göre özbakım becerilerine ilişkin beklentilerindeki benzerlik ve farklılıkların nedenlerini incelemek amaçlanmıştır.Araştırmada karma araştırma yöntemlerinden sıralı açıklayıcı tasarım (NİCEL→nitel) modeli kullanılmıştır. Araştırma grubu, 2018-2019 Eğitim Öğretim Yılı Muş İli Hasköy İlçesinde bulunan bağımsız anaokullarına devam eden 60-66 aylık 30 kız, 30 erkek olmak üzere toplam 60 çocuk ve bu çocukların annelerinden oluşmaktadır. Araştırmanın nicel kısmında veri toplama aracı olarak Ayşe Çetinkaya (2012) tarafından geliştirilen Okul Öncesi Öz bakım Becerileri Ölçeği'ndeki maddelerden faydalanılarak oluşturulan Anaokulu Yaşantıları Öz bakım Beceri Anket Formu, Ev Yaşantıları Öz bakım Beceri Anket Formu ve Çocuklardan Beklenilen Öz bakım Becerileri Anket Formu kullanılmıştır. Çocukların kurum yaşantısında gerçekleştirdiği öz bakım becerilerinin belirlenmesi amacıyla oluşturulan anket öğretmenler tarafından doldurulmuştur. Çocukların ev yaşantılarında gerçekleştirdikleri öz bakım becerilerin belirlenebilmesi için oluşturulan anket ise anneler tarafından doldurulmuştur. Nicel verilerin analizinde ki-kare fark testi kullanılmıştır. Annelerin çocukların özbakım becerilerine ilişkin beklentilerinin belirlenebilmesi için araştırmacı, annelerle yüz yüze bireysel görüşmeler yapmıştır. Bu görüşmeler iki oturumda gerçekleştirilmiştir. İlk oturumda annelere `5 yaşındaki kız çocuğu …yapar mı? ` yönergesi verilmiştir. Verilen yönerge ile ankette yer alan maddeleri cevaplamaları istenmiştir. Bu oturumda annelerin kız çocuk beklentilerine ilişkin veriler toplanmıştır. İki hafta ara ile yapılan ikinci oturumda aynı uygulama işlemi erkek çocuğuna yönelik yönergeler verilerek yapılmıştır. Araştırmanın nitel kısmında, annelerin çocukların cinsiyetlerine göre öz bakım becerilerine ilişkin beklentilerinin nedenlerini toplumsal cinsiyet bağlamında incelemek amaçlanmıştır. Nicel araştırma verilerinden elde edilen sonuçlara göre, cinsiyetler arasında görülen beklenti farklılıklarını en çok gösteren 4 anne nitel çalışma grubuna alınmıştır. Bu annelerin beklentilerindeki farklılıkların nedenlerini belirlemeye yönelik yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuştur. Verilerin analizinde betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır.Araştırma sonuçları annelerin kız ve erkek çocukların öz bakım becerilerine yönelik beklentilerinden sadece tertip düzen becerilerine ilişkin maddelerde kız çocuklarına ait beklentiler lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Aynı zamanda kız ve erkek çocukların öz bakım becerileri ile ilgili gösterdikleri davranışların kurum ve ev yaşantısında farklılık gösterdiği bulunmuştur. Annelerin çocukların cinsiyetine göre tertip düzen becerilerine ilişkin beklentilerinin farklılaşmasının sebepleri üzerinde içerik analizi yapılmıştır. Bu analiz sonuçları; annelerin `erkeklerin tertip düzen becerilerine sahip olmayışı ` `kızların tertip düzen işlerine daha istekli olması` `kızların anneyi model alması` `babanın olumsuz model olması` `ev temizliğinin kadın işi olması` ve `erkek çocuklardan tertip düzen davranışlarının talep edilmemesi` kategorilerinde ele alınabileceğini ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler: cinsiyet, toplumsal cinsiyet, öz bakım, okul öncesi eğitim, anne tutumları, karma yöntem.

The aim of the study is that determining whether there are difference about the expectations of mothers for self-care abilities of girl and boy children who are 60- 66 months old. Also, intended showing the situation of the expressing of these abilities in their life of institution and house according to the sex of children and studying the expectations of mothers for self-care abilities in regard to the sex of children by comparing the expectations.In the study, the mixed method used. The group of search consists of 60-66 months old 30 girls, 30 boys, totally 60 children that continue the independent kindergartens in Muş town Hasköy province at 2018-2019 academic year and their mothers. In the quantitative part of the study, the surveys, that are formed as appropriate to articles of `The scale of Preschool Self-Care Abilities` which is developed by Ayşe Çetinkaya (2012), are used as data collection. The survey which is formed to determine children's self- care abilities in experience of institution is filled up by teachers. The survey that is formed to determine children's self- care abilities in home is filled up by mothers. The researcher interview with mothers face to face to understand the expectations of mothers for self-care abilities of their children, these interviews are made as two section. In the first section, the instruction that includes `Does a 5 years old girl do………….?` question is directed to mothers. With the instruction, they are expected to give answer to articles of survey. From this section, the data that includes expectation of mothers for girls are collected. After two weeks, the second section is made with same process for boys by giving instructions. In analyze of quantitative data, the chi-square difference test is used. In the qualitativepart of search, it is aimed that thesearching of mothers' expectations that are for their children's self-care abilities in terms of sex. According to data results of quantitative study, 4 mothers who show the biggest differences between sex are taken to working group. In order to determine the causes of different expectations of mothers, a semi- structured form is created. For the analyze of datas, depictive and content analyze are used. According to result of study, differences are determined. In terms of regularity, mothers are expecting the results which are in support of girls when they are compared with boys. At the same time, there are some determined differences between behaviors of boys' and girls' self-care abilities in houses and institutions.In the interviews, the expectations of mothers for regularity ability show difference according to sex and their statements are studied in terms of gender.The reasons behind the expectations are based on `lacking of regularity in terms of boys`, `having desire for regularity in terms of girls`, `taking mothers as role model by girls`, `being a negative role model in terms of father`,` cleaning home is a duty for women` and ` not expecting the regularity from boys`. These are the reasons for differences in expectations. Key words: sex, gender, self-care, preschool education, mother attitudes, mixed method.