Türkçe anatomi terimlerinin etimolojik ve semantik açıdan incelenmesi

Abstract

ÖZETTÜRKÇE ANATOMİ TERİMLERİNİNETİMOLOJİK VE SEMANTİK AÇIDAN İNCELENMESİBiz bu çalışmamızda materyal olarak, Cumhuriyet sonrası yayınlanmışanatomi ve tıpla ilgili 19 sözlüğü seçtik. Bu eserlerde, Terminologia Anatomica'daverilmiş ve listelediğimiz 1658 Latince terime karşılık önerilmiş Türkçe sözcükleribelirledik. Ortaya çıkan Türkçe karşılıkları Türk Dil Kurumu'nun sözlüğünden tarayıp,etimolojik ve semantik açıdan analizini yaptık.Yaptığımız inceleme neticesinde 1658 adet Latince anatomi teriminin%16.7'sine öz Türkçe karşılık üretilemediğini, bunun da %82.9'la sıfat niteliğindekisözcüklerde olduğunu tespit ettik. Öz Türkçe karşılık olarak önerilmiş sözcüklerdetüretme yöntemi olarak: %59.8'inde tercüme, %35.6'sında benzetme, %4.6'sında isehalk dilinden bir kelimenin kullanıldığını gördük. Terim türetmede kullanılan yapımeklerinden isimlerde ?-cık?, ?-ma?, ?-lık? ve ?-ıcı?; sıfatlarda ise ?-sal?, ?-ıl?, ?-lı? ve ?-sı?en sık tercih edilmişti. Ayrıca önerilmiş karşılıklar içerisinde, farklı Latince terimlerinaynı Türkçe sözcükle karşılandığını fark ettik. Yaptığımız etimolojik tarama sonrası,Türkçe olarak önerilmiş bir çok sözcüğün aslında yabancı kökenli olduğunu belirledik.Tarihi geçmişimizle doğru orantılı olarak Arapça, Farsça ve Fransızca terimler en sıkkarşılaştıklarımızdı.Sonuç olarak, son 60 yıllık dönemde yayınlanan sözlüklerdeki anatomiterimlerimizi etimolojik ve semantik yönden inceleyerek, mevcut durumundeğerlendirmesini yaptık. Böylelikle Türkçe anatomi terimleri türetme konusundaçalışacaklara hem yardımcı, hem de yol gösterici olmayı amaçladık.Anahtar Kelimeler: Anatomi, etimoloji, semantik, Türkçe terim.

SUMMARYETYMOLOGICAL AND SEMANTICANALYSIS OF TURKISH ANATOMICAL TERMSWe have chosen 19 dictionaries about anatomy and medicine which werepublished after the establishment of republic. In these Works, we have determinedthe Turkish words those suggested as an equivalentto the 1658 Latin terms which wehave listed and were given in Terminologia Anatomica. We have analyzed theTurkish equivalents in etymological and semantic point of view by searching Türk DilKurum?s dictionary.As a result of our study we found that no Turkish equivalents were created for16.7% of 1658 Latin anatomical terms and 82.9% of these terms were adjectives. Wehave seen that in 59.8% translation, in 35.6% simile and in 4.6% public words wereused as a derivation method for Turkish equivalents. In nouns ?-cık?, ?-ma?, ?-lık?, ?-ıcı? and in adjectives ?-sal?, ?-ıl?, ?-lı?, ?-sı? were the mostly preferred derivationalsuffixes for creating terms. Besides, we have realized that different Latin terms werethe equivalent for the same Turkish word, in these suggested equivalents. After theetymological search we have made, we determined that most of the words whichsuggested as Turkish were originally foreign. Arabic, Persian and French terms werethe most seen as its considered with our historical past.As a result, we have evaluated the present situation in etymological andsemantic point of view by analyzing the anatomical terms in dictionaries that havepublished in recent 60 years. In this manner, we intented to help and guide to whomthat would work on derivation of Turkish anatomical terms.Keywords: Anatomy, etymology, semantic, Turkish term.