Meta analizinin tıpta kullanımı ve bir uygulama

Abstract

ÖZET Bu araştırmada, Ocak 1981 ile Temmuz 1996 tarihleri arasında 16 yıllık bir periyotta Türkiye'nin değişik alttoplumlarmda yapılmış olan sigara içme alışkanlıklarını araştıran, yayınlanmış ve yayınlanmamış 82 araştırmaya ulaşılmış ve bu araştırmaların sonuçlan Meta analizi ile birleştirilmek üzere değerlendirilmiştir. Bu araştırmalardan 50 tanesi parametre tahmini için Meta analizine uygun bulunarak sonuçları kullanılmıştır. İncelemeye alınan bu araştırmalarda, araştırmaların yer, zaman ve kişi özellikleri, alınan birey sayısı, planlama yöntemleri, incelenen değişkenler, uygulanan ölçü birimleri, değişkenlerin gruplandırma kriterleri, istatistiksel analiz yöntemleri, yayınlanmış/yayınlanmamış araştırmalarda test sonuçlarının veriliş biçimi ve araştırmalarda elde edilen sonuçlar için özet tablo elde edilmiştir. Bu araştırmalarda ele alınan sigara içme alışkanlığı;yıllara, yaşlara ve cinsiyete göre uygun biçimlerde tablolaştırılarak Meta analizine uygun duruma getirilmiştir. Bu araştırmaların sonuçları uygun parametre tahminlerine göre etki büyüklüğü, Odds Ratio, Relatif Risk ve Risk farkı yönünden hesaplanmıştır. Etki büyüklüğü birleştirilmesinde, Bare Bones Meta Analizi Yöntemi, Hedges-Olkin Rasgele Etki Modeli ve Hedges-Olkin Ağırlıklı Integrasyon Yöntemleri kullanılmıştır. Odds Ratio, Relatif Risk ve Risk Farkı parametre tahminlerinde Mantel- Haenszel Sabit Etki Modeli (SEM(MH)), DerSimonian ve Laird Rasgele Etki Modeli (REM(D&L)) ve PETO yöntemi kullanılmıştır. Bare Bones Meta analizi yöntemine göre 1981-1996 yılları arasında Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.321, Hedges-Olkin REM Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.389, Hedges-Olkin AİY Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.338, REM(D&L) yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini 1.930, SEM(MH) yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini 2.013 ve Peto yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini ise 2.000 olarak hesaplanmıştır. Bare Bones Meta analizi yöntemine göre 1995'den önceki yıllarda Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.335, Hedges-Olkin REM Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.445, Hedges-Olkin AİY Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.338, REM(D&L) yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratiotahmini 2.111, SEM(MH) yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini 2.052 ve Peto yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini ise 2.030 olarak hesaplanmıştır. Bare Bones Meta analizi yöntemine göre 1995 ve sonraki yıllarda Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.205, Hedges-Olkin REM Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.273, Hedges-Olkin AİY Genel Sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.273, REM(D&L) yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini 1.477, SEM(MH) yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini 1.655 ve Peto yöntemi Genel Sigara içme alışkanlığı Odds Ratio tahmini ise 1.650 olarak hesaplanmıştır. Bare Bones Meta analizi yöntemine göre 1981-1996 yılları arasında Erkeklerde sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.340 olarak hesaplanırken 1995'den önceki yıllarda 0.358 ve 1995 ve sonraki yıllarda ise 0.196 olarak hesaplanmıştır. Kadınlarda ise 1981-1996 yılları arasında sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.229 olarak hesaplanırken 1995'den önceki yıllarda 0.229 ve 1995 ve sonraki yıllarda ise 0.238 olarak hesaplanmıştır. Bare Bones Meta analizi yöntemine göre 1981-1996 yılları arasında 20 yaş altı Erkeklerde sigara içme alışkanlığı etki büyüklüğü 0.317 olarak hesaplanırken 20 ve üzeri yaş Erkeklerde 0.720 olarak hesaplanmıştır. Kadınlarda ise bu oranlar 20 yaş altı için 0.216, 20 yaş ve üzeri için 0.530 olarak hesaplanmıştır. Bare Bones yöntemi diğer tahmin yöntemlerine göre düşük tahminler vermekte ve güven aralıkları da diğer yöntemlere göre dar sınırları içermektedir. Meta analizi çalışmaları yapılırken tüm yöntemlere göre parametre tahminleri yapılması ve bu tahminlerin birlikte göz önüne alınarak değerlendirmeler yapılması gerekmektedir. Anahtar Sözcükler : Meta Analizi, Sigara İçme Alışkanlığı, Bare Bones Meta Analizi, Hedges-Olkin Yöntemi, Mantel-Haenszei Yöntemi, DerSimonian&Laird Yöntemi, Peto Yöntemi, Odds Ratio, Relatif Risk, Risk Farkı. vı

SUMMARY In this study, between January 1981 and July 1996, about Smoking habit, published and unpublished 82 researches made in various subpopulations of Turkey were obtained and the results of these researches were analysed with Meta analysis. From these resarches, 50 of them were appropriate for the parameter estimations and the results of these 50 researches were used. In the researches which were used, in Meta analysis, a summary table was formed for place, time, cases and number of cases used in researches, the methods of plans of researches, investigated variables, used measure units, grouping variable criterions, statistical analysis methods, type of giving the results of researches and the results obtained from the researches. From these researches, Smoking habit was tabulated according to year, age and gender. According to parameter estimations, the results of the reseraches used in Meta analysis were analysed in the way that Odds Ratio, Relative Risk and Risk Difference. In the joining the effect size, Bare Bones Meta Analysis Method, Hedges-Olkin Random Effect Model and Hedges-Olkin Weighted Integration Method (WIM) were used. Mantel-Haenszel Fixed Effect Model (FEM(MH)), DerSimonian and Laird Random Effect Model (REM(D&!_)) and PETO method were used in the parameter estimation of Odds Ratio, Relative Risk and Risk Difference. Between 1981 and 1996, Bare Bones Meta analysis method General Smoking habit effect size was calculated as 0.321, Hedges-Olkin REM General Smoking habit effect size was calculated as 0.389 and Hedges-Olkin WIM General Smoking habit effect size was calculated as 0.338. REM(D&L) General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 1.930, FEM(MH) General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 2.013 and PETO General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 2.000. Before 1995, Bare Bones Meta analysis method General Smoking habit effect size was calculated as 0.335, Hedges-Olkin REM General Smoking habit effect size was calculated as 0.445 and Hedges-Olkin WIM General Smoking habit effect size was calculated as 0.338. REM(D&L) General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 2.111, FEM(MH) General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 2.052 and PETO General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 2.030. In 1995 and over, Bare Bones Meta analysis method General Smoking habit effect size was calculated as 0.205, Hedges-Olkin REM General Smoking habit effect Vllsize was calculated as 0.273 and Hedges-Olkin WIM General Smoking habit effect size was calculated as 0.273. REM(D&L) General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 1.477, FEM(MH) General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 1.655 and PETO General Smoking habit Odds Ratio estimate was calculated as 1.650. According to Bare Bones Meta analysis method, Smoking habit effect size for Male between 1981 and 1996 was calculated as 0.340, before 1995 it was calculated as 0.358 and in 1995 and over 1995 it was calculated as 0.196. Again according to Bare Bones Meta analysis, Smoking habit effect size for Female between 1981 and 1996 was calculated as 0.229, before 1995 it was calculated as 0.229 and in 1995 and over 1995 it was calculated as 0.238. According to Bare Bones Meta analysis method, between 1981 and 1996 Smoking habit effect size for Male under 20 age was calculated as 0.317 and it was calculated as 0.720 for Male over 20 age. Again according to Bare Bones Meta analysis method, between 1981 and 1996 Smoking habit effect size for Female under 20 age was calculated as 0.216 and it was calculated as 0.530 for Female over 20 age. Bare Bones Method gives lower estimates than the other methods and the confidence intervals of Bare Bones Method contains narrower limits than the other methods. When Meta analysis is performed, parameter estimates should be made according to all methods and these estimates should be interpreted together. Key Words: Meta Analysis, Smoking Habit, Bare Bones Meta Analysis, Hegdes-Olkin Method, Mantel-Haenszel Method, DerSimonian&Laird Method, Peto Method, Odds Ratio, Relative Risk, Risk Difference. via