Topkapı Sarayı Müzesi hazinesinde bulunan neceflerin kataloğu

Abstract

Necef veya kaya kristali yer kabuğunun oluşumunda yer alan volkanik özellikli quartz bir mineraldir. Saydam görüntüsü ve kristal yapısı ile ışığı yansıtıcı özelliktedir. Doğada zengin yatakları bulunması ve kolayca işlenip şekillendirilebilmesi ile erken Anadolu kültürlerinden itibaren karşımıza heykelcik ve süs eşyaları şeklinde çıkar. 70 sertlik derecesinde ve yarı değerli taşlar arasında yer alan necefin saydamlığı berraklık simgesini çağrıştırır. Necef; İslam dünyasının sanatsal yapıtlarından batıya ilk ulaşanlar arasında yer almaktadır. Sasani İmparatorluğu sınırları içinde bulunan İran, Mezopotamya ve Mısır'da başlayan sert taş oyma sanatı, İslamiyetin erken dönemlerinde gelişme ve ilerleme kaydetmiştir. Halife el Mustansır'ın Kahire sarayındaki hazinesinin isyancı askerler tarafından yağlamalandığını yazan tarihçi Magrizi, bunların arasında çok değerli necef vazolar bulunduğunu da ayrıntılarıyla anlatmaktadır. Bundan da necef oymacılığının merkezinin Kahire ve Mısır olduğu, diğer İslam ülkelerine de buradan yayıldığı anlaşılabilir. Osmanlı sarayı kuyumculuğunda da necef önde gelen bir malzeme teşkil etmiştir. Kolay oyulup şekil verilebilmesinin yanısıra değerli taşların da kakılmasıyla güzel kompozisyonlar elde edilmiştir. Özellikle 16. yüzyıl Osmanlı saray kuyumculuğunun nadide örneklerini Topkapı Sarayı Müzesi hazinesinde görmek mümkündür. Bunlar arasında yazı kutuları, maşrapalar askılar sayılabilir.

Necef or rock cristal is a kind of quartz mineral with volcanic characteristics, found among the layers of the Grust of the earth. It reflects the light because of its transparent apperiance and cristal structure. Owing to the fact that it has rich reserves in nature and is easy to process, it appears as decorative ornaments and statues since the early Anatolian civilizations. Its grade of hardness is 70 and Necef is among the semi precious stones, also its transparency recalls the symbol of clarity. Necef; is among the first islamic forms of art reaching western world. Stone carving as an at form started in Iran, Mezopotamia, Eigpt, then contained in the Sasani Empire, and developed during the early periods of Islamic culture. The historician Magrizi wrote in detail about the very valuable necef vases seized from the Kahire Palace of Caliph el Mustansir by the uprising soldiers. This implies that the center of necef earring may be Kahire and Mısır, and from there it spread to other islamic countries. Also the goldsmith of the Ottoman palace necef is used extensively. Since it was easy to carve and it was possible to inlay valuable stones on it, many beatiful compositions were created. The vase samples of the 16th century works of the Ottoman Palace goldsmiths are exhibitted in the treasure department of the Topkapi Palace museum. Among these samples can be counted penboxes, jugs and hanging pandances.