Vadeli işlemler piyasası ve Türkiye`de uygulanabilirliği üzerine bir inceleme

Abstract

VI ÖZET Vadeli İşlemler Piyasası Sistemi, gelişen ve yayılan dünya ekonomisine yeni alternatif enstrümanlar sunmak üzere oluşturulmuştur. Fiyatlarda oluşan dalgalanmalara karşı tedbir alarak, riskten kaçınmak üzere, belirli miktarda mal ve finansal araçları gelecekteki bir zamandaki işlemin yapıldığı tarihteki fiyat dikkate alınmak suretiyle alımı yada satımı taahhüt edilmek üzere yapılan sözleşmelere `Vadeli İşlem Sözleşmeleri` adı verilmektedir. Bu piyasalar ilk olarak 16. yüzyılda Hollanda'da kurulmuş olup günümüze kadar uzanıp yaygınlaşmıştır. 1800'lü yılların ortalarına doğru Londra'da ortaya çıkan vadeli alım-satım işlemleri `forward` olarak adlandırılmıştır. Bu piyasalar güvene dayalı olup, herhangi bir garanti mekanizması yoktur. Futures piyasalar ise, forward piyasalardan daha gelişmiş bir sistem içerisinde güven mekanizmasının çalıştığı bir düzende kurulmuştur. Futures piyasaları, herhangi bir ürünün ileri bir vadede belirli sabit bir fiyat üzerinden teslimatını garanti ederek, ileride olabilecek fiyat değişmelerine karşı, bu ürünü alacak ve satacak tarafların riskini ortadan kaldırmaktadır. Opsiyon sözleşmeleri ise; iki taraf arasında yapılarak, taraflardan biri diğerine belirli şartlar altında bir finansal aracı alma veya satma hakkı vermektedir. 17. yy.'ın başlarında Hollanda ve İngiltere'de tam organize olmayan borsalarda hisseler üzerine opsiyon ticareti yapılmakta olup zamanla organize hale gelmiştir. Ülkemiz vadeli işlemler piyasası ve bu piyasanın sunduğu enstrümanlarla risk yönetiminin sağlanması konusunda henüz yeni bir aşamadır. Bundan dolayı uzman ve yeterli düzeyde bilgiyle donatılmış kişilerce sistemli ve sağlıklı bir mekanizmada çalıştırılmayı beklemektedir. Bu piyasanın sağlıklı işleyebilmesi için, ülkemizde her an yeni yönetmelikler çıkartılıp, düzenlemeler getirilmektedir. Bundan dolayı; 01.08. 1997'ye kadar çıkartılmış olan yönetmelikler incelenerek, diğer ülkelerde uygulanan sistemle uyumlaşan kuralların olduğu ortaya çıkmıştır.vn Ülkemizde, bu sistemin tamamıyla uygulamaya geçilmesiyle yatırımcı çoğu kez karşı karşıya kaldığı- risklerden korunacaktır.