İmalat sanayiinde yalın üretim: Teorik çerçeve ve uygulamadaki beklentiler

Abstract

ÖZET İşletmelerin ulusal ve uluslararası piyasalarda rekabet kabiliyeti kazanmaları ve yarışarak yaşamlarını sürdürmeleri için, bir dizi ertelenemez nitelikteki ekonomik, teknik ve örgütsel çabalar tasarımlanır ve uygulanır. Yarışarak yaşamak için, ilk plânda, kıt kaynaklardan en iyi şekilde yararlanmanın, israfları minimum düzeye indirmenin ve mümkün olan en düşük maliyetle üretim yapmanın çareleri aranır. Üretimi rasyonelleştirmek için geliştirilen ve uygulanan önlemlerden bir kısmı ekonomik ve örgütsel, bir kısmı da teknik nitelikte olmuş; fakat bunlar genellikle birbirleriyle kombine edilerek uygulamaya sokulmuşlardır. Yine üretimde rasyonelliği sağlamak amacıyla ötedenberi çeşitli düşünce sistemleri geliştirilmiştir. Hiç kuşku yoktur ki, bundan sonra da değişen ve gelişen koşullara göre yeni düşünce sistemleri geliştirilecek ve üretim yaşamına yansıtılacaktır. Bu alandaki süreç, açık uçlu bir süreç olarak değerlendirilebilir. Yalın düşünce sistemi de, yirminci yüzyılın ikinci yarısına damgasını vuran bir yaklaşım biçimi ve bir üretim felsefesidir. Endüstrinin gelişim sürecinde emek-sanat bağımlı üretimden seri üretime geçiş ne derece büyük bir atılım ve sıçramaya neden olduysa, seri üretimden yalın üretime geçiş de büyük bir değişim ve sıçramayı beraberinde getirmiş görünmektedir. `Toplam Kalite` kavramı çerçevesinde de, yalın üretim düşüncesinin uygulamaya yansıyan unsurlarını görmek zor değildir. Bütün çabaların nihai hederi, daha mükemmeli yakalamak ve iş yasanıma sokmaktır. Üretimde yalınlaşma düşüncesi, yalnız onu uygulayan işletmedeki teknik-örgütsel çabalan ve çalışanları değil, en az bunun kadar, işletmenin işlem çevresindeki aktörleri (özellikle tedarikçileri ve müşterileri) de etkilemektedir. Dolayısıyla, yalın üretim düşüncesi yalnızca işletme içi üretim çabalarıyla sınırlı olan bir yaklaşım değildir; aksine, işletme-çevre bütünlüğü içinde ele alınması gereken bir konu teşkil etmektedir. Yalın üretim düşüncesinin ilk uygulandığı sektör otomotiv sektörü olmakla birlikte, bugün giderek artan ölçüde tüm sektörlere yaygınlaştırılması için çabalar verilmektedir. Bu düşünceyi benimseyerek yalın üretim yapma iddiasındaki ve çabasındaki işletmeler, yalınlaşma sürecine girdikçe,.çarpıcı değişiklikleri görmekte ve yalınlaşmanın hiçbir zaman sonu olmayan, açık uçlu bir gelişme süreci olduğunu anlamaktadırlar. Bu çalışmada, `yalın düşünce felsefesi` ve `yalın üretim` konusu incelenmektedir. Bizzat içinde yer alıp çalıştığımız, ülkemizin önde gelen otomotiv sanayii olarak bilinen ve 1998 yılında başlatıp, 2000'li yıllara `yalın üretim düşüncesini` uygulayarak girecek olan Ford- Otosan kuruluşundaki çalışmalar da, bir anket uygulaması yapılarak incelenmiştir. Çalışma, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, yalın üretim düşünce sisteminin teorik temelleri ele alınıp değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, yalın üretim düşüncesinin unsurları, ilkeleri ve nihayet israfsız-stoksuz bir üretim için uygulamada izlenen yollar üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde, Ford-Otosan A.Ş.'de yürütmüş olduğumuz bir anket çalışmasının sonuçlan değerlendirilmiştir. Buna ek olarak, Ford-Otosan Fabrikası' nda Ford Production System(FPS) adı altında yürütülmüş olan çalışmalara da yer vermek amacıyla, FPS kapsamında `Yalın Üretim Düzeni`ne geçiş için yapılması plânlanan iyileştirme çalışmalarının şekiller yardımıyla anlatıldığı metin Türkçe'ye tercüme edilerek sunulmuştur.

ABSTRACT In order the companies to achieve competition ability in national and international markets and survive by competition, a serial of undelayable economical, technical and organizational efforts are planned and applied. To survive by competition, at first, the remedies of benefitting from limited resources, to reduce the wastes and the production costs to the minimum possible level. The precautions that were developed to rationalize the production were partially economical and organizational, and partially technical; but these were usually applied in combination. Yet, various thinking methods had been also developed for the same purpose. Certainly, new thinking methods will be developed and brought into application according to changing and developing conditions. The period in this field can be evaluated as open-ended. Lean thinking is a way of thinking and a philosophy which made its impact during the second half of the twentieth century. In the process of industrial development, the transition from mass production to lean production brought a remarkable change and promotion as well as the transition from labor-craft dependent production to mass production. The applied features of lean thinking can also be observed in total quality field. The final objective of all these efforts is to approach perfectness and to apply in business life. The idea of lean production does not only effect the technical and organizational efforts and the labourers within the company in which it is applied but also the people taking role within the application field of the company(especially suppliers and customers). The idea of lean production is not only an approach limited with the efforts of production within the company. On the contrary, it forms a subject that has to be handled within the company- environment integrity. The first application field of lean thinking is the automotive industry and the efforts to spread this application to all other industries are still going on. The companies within the leaning process which adopt this thought, and claim, and strive to achieve lean production, observes the distinctive changes and realizes that the leaning process is a never ending, open ended period of development. In this thesis `lean thinking philosophy` and `lean production` are investigated. These topics are examined using a questionnaire made in Ford-Otosan which is a leading company in automotive industry, and which started to use `the idea of lean production` in 1998 and planning to meet the twenty-first century applying this method. This thesis consists of two parts. In the first part the theorical basis of lean production thinking method is handled and evaluated. Within this framework, the components and principles of the idea of lean production and finally the methods to be followed for a wasteless and stockless production are investigated. In the second part of the thesis the results of the questionnaire carried out in Ford-Otosan A.Ş. are evaluated. In addition to that, aiming to include the work done in Ford-Otosan Plant under the title of Ford Production System(FPS), the text, explaining the improvement efforts included in FPS to pass on to the `lean production system`, by the help of figures has been translated to Turkish and presented. vi