Türk eğitim sistemi içerisinde yer alan yabancı okulların tarihsel gelişim süreci ile amaç, yapı ve yönetim süreçlerinin incelenmesi (İstanbul`daki Amerikan okulları örneği)

Abstract

ÖZET Osmanlı İmparatorluğu dönenimde kapîtütasyonTardan yarartanarak elde edilen ayncalıklar sayesinde açılmaya başlanan yabancı okulların sayısı, XIX. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren hızla artmış, ülkenin en ücra köşelerine kadar yayılmıştır. Yabancı misyoner kişi ve kuruluşlar tarafından kurulmuş olan bu okullarda dini ağırlıklı eğitim verilmiş, genelde yabancı ve Gayri Müslim ailelerin çocukları devam etmiştir. Ancak 1880'li yıllardan itibaren açılmaya başlanan kolej tipi bazı okullarda genel amaçlı modern eğitim verilmiş, bu okullara bazı varlıklı Müslüman Türk ailelerin çocukları da devam etmiştir. Bu durum, XX. Yüzyılın ilk yarışma kadar söz konusu okullardan Türk öğrencilerin yeterince yararlanamadıklarını göstermektedir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren eğitim-öğretimde birliğin sağlanması amacıyla Türk Hükümeti tarafından hazırlanan `Tevhid-i Tedrisat Kanunu` ve uygulanan bilinçli politikalarla yabancı okullar denetim altına alınmaya çalışılmıştır. Alman köklü tedbirler sonucunda bu okullarda dini propagandaların yapılması engellenmiş, ilköğretim düzeyindeki yabancı okullara Türk çocuklarının gitmesi yasaklanmıştır. Bunun yanında Türk Hükümeti tararından uygulanan Milli Kültür politikası ile bu okullarda Türk Tarihi, Türk Dili ve Türk Coğrafyası derslerinin zorunlu olarak okutulması sağlanmıştır. Türk Eğitim Sistemi içerisindeki yabancı okullarla ilgili çalışmalarda genellikle ön plana çıkan konunun misyoner faaliyetleri olduğu görülmektedir. Türk eğitim tarihinde, Tanzimat'tan sonra yapılan eğitimin modernleşme çalışmaları için yabancı okullar canlı örnek olmuşlardır. Her ne kadar bu okullar olumsuz yönleri nedeniyle kötü örnek olarak görülmüşlerse de, bir çok bakımdan olumlu yönlerinin olduğu da bir gerçektir. Bu araştırma, yabancı okulların Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet Dönemindeki tarihsel gelişim süreci ile birlikte, günümüzde halen Türkiye'de faaliyetlerini sürdürmekte olan Amerikan okullarının amaç, yapı ve yönetim süreçlerini de ele alan ve dolayısıyla bu konudaki boşluğu doldurmaya katkı sağlayacak bir çalışma olacağı umulmaktadır. vm

ABSTRACT The number of foreign schools in Turkish educational system which were opened by the help of the privileges that were given to many foreign countries by Ottoman Sultans, showed a rapid increase beginning from the Il'nd part of the XIX. Century. These schools, which were established by foreign missionary foundations and persons, gave on education based on religion and they educated the childeren of non-muslim (especially Christian) minorities and foreign families living in Ottoman Empire. However, some colleges which had been opened since 1880's gave modern education having general purpose and children of same wealthy Muslim-Turkish families also got education there. This situation shows that not enough number of students could get education in these schools until the end of the XX. Century. In order to provide unity in training and education from the beginning of the first years of Republican period, foreign schools were tried to put under under control with the The Law of Unity of Education (Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 1924) prepared by the Turkish Government and with proper policies implemented. As a result of the radical measures, the religious propaganda was hindered, that the Turkish children went to primary schools was banned. Besides, according to the National Culture Policy implemented by the Turkish Government, Turkish History, Turkish Language and Turkish Geography lessons were made compulsary courses in these schools. It is seen that missionary activities are prominent in foreign schools which exist in the Turkish Educational System. In Turkish educational history, foreign schools have been the most important examples for the the modernization efforts in education after Tanzimat. Although these schools were accepted as nonexamples due to their negative effects, their positive sides overrode their negative sides. It is expected that this research which includes the developmental process of the foreign schools in the periods of Ottoman Empire and Turkish Republic and which examins the purposes, structures and administration process of the American schools which have still educational activities in Turkey will contribute to the views on foreign schools. LX