Özürlülerin topluma katılımında müzelerin rolü

Abstract

II ÖZET: Geçmişte, özürlüler toplumun değersiz ve dışlanmış bir bölümünü oluşturmaktaydı. Toplumun bütününden fiziksel olarak farklı olanlar, normal insanlar tarafından geleceği olmayan isimsiz topluluklar olarak değerlendirilmekteydi. Günümüzde toplumsal bilincin gelişmesiyle beraber; toplumun özürlüleri algılamasında da önemli ilerlemeler oldu. Ancak, özürlülere karşı ayrımcılığı yasaklayan özel yasalara karşın; hala özürlü insanlar, toplumun bütün eğitim ve istihdam olanaklarına erişimde ayrancılıkla karşılaşmaktadırlar. Özürlüler için çeşitli fiziksel ve kurumsal engellerle dolu günümüzde, temel sorun; özürlülerin nasıl korunacağı değil onların topluma eşit şekilde katılımının nasıl sağlanacağı olmalıdır. Bu sorunun gözardı edilmesi, toplumun geneline getireceği sosyal maliyetin yanında ekonomik bir maliyet de yaratacaktır. Tezin ana varsayımı, engelsiz bir toplum yaratılması için harcanacak giderin, özürlülere karşı iktisadi ve sosyal hayatta süregelen ayrımcılığın doğurduğu maliyetten az olacağıdır. Toplumun bütünü için kültür, eğitim ve eğlence merkezi olan müzelerin, özürlülerin toplumla bütünleşmesi için önemli rolü vardır. Kendilerini geçmişin kutsal savunucuları rolünden kurtaran modern müzeler, ziyaretçilerinin de istek ve ihtiyaçlarım dikkate almaktadırlar. Müze ziyaretçilerinin göz ardı edilemeyecek bir bölümünü de özürlü insanlar oluşturmaktadır. Bütün müze hizmetlerine özürlülerin de erişiminin sağlanması modern müzeler için bir gerekliliktir. Müze hizmetlerine erişimin sağlanması, özürlülerin müzeyi `diğerleri`yle beraber eşit şartlarda ziyaret etmelerini sağlayacaktır. Müzelerin özürlülerin topluma katılımı konusunda üstlendiği rolü; ABD ve AB 'deki üç, İstanbul'daki iki müze örneğinde inceleyerek somut önerilere ulaşmayı amaçlayan ve beş bölümden oluşan tezin ilk bölümünde, tüm çalışmaya ışık tutacak ve veri tabanı oluşturacak özürlüler ile ilgili tanımlar açıklanmıştır. İkinci bölümde; ABD, AB ve Türkiye'deki özürlülere yönelik yasalar incelenmiştir. Bu bölümde ayrıca ülkelerin özürlülere yönelik politikalarının aynlmaz bir parçası olan özürlülerin istihdamı da incelenmektedir. İstihdam ile ilgili rakamsal veriler ve hukuki uygulamalar ilk bölümdeki sıralamaya sadık kalınarak açıklanmıştır. Son üç bölümde, klasik müzecilik ile çağdaş müzecilik arasındaki farklar ortaya konarak günümüz müzelerinin toplum ile iletişimi incelenmiştir. Bu bölümün sonunda, ABD ve AB 'deki altı müzenin, sırasıyla National Air and Space Museum, the British Museum, the Royal Museum of Scotland, Modern Sanat Müzesi(MOMA), Glasgow Müzesi ve Laing Sanat Galerisi'nin, özürlülere yönelik hizmetleri araştırılmış ve Türkiye'deki iki müzenin, İstanbul Arkeoloji Müzeleri ve Harbiye Askeri Müzesi, özürlere yönelik hizmetleri ile karşılaştınlmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda; ülkemizdeki müzelere, özürlüler için geliştirmeleri gereken çeşitli hizmet önerileri getirilmiştir.Ill Belirtilen hizmet önerileri, ülkemizdeki tüm müzeler için geçerlidir. Ayrıca; özürlülerin normal insan kabul edileceği tüm alanlarda, uygulanması zorunlu öneriler olarak da değerlendirilebilir. Tezin çıkış noktası; özürlülerin `normal` kişiler olarak engellerden arındırılmış, iletişimli ve erişebilir bir yaşam düzenine kavuşturulmalarıdır.

IV SUMMARY : In the past, disabled individuals were seen as unworthy and unequal in society. Those who had physical differences were not seen as humans with individual personalities but rather as a faceless crowd with no hope for a future. But times have changed and disabled individuals have come a long way. Even though the specific legislation against discrimination on the basis of disability that is in place for, physically challenged people are still facing with discrimination for a full and equal access to education and employment. In today's full of physical and institutional barriers for disabled people, the main question is not how to protect people with disabilities but should be how to make them fully integrate into the society. Underestimation of this question would not only bring a social cost but also creating an economic cost. The dissertation is based on the main assumption that expenditure for creating a barrier free society will not higher than the cost rising from the denial of equal opportunities for people with disabilities in social and economic life. Museum as a center for culture, education and leisure of the society as a whole, has a key role for making people with disabilities integrate into the society. Modern museums, that free themselves from sacred role of protection of the holy past, are increasingly taking care of their visitors' needs. It should be noted that non-negligible share of the museum visitors is constituted by the people with disabilities. Adaptation of all museum services for accessibility of disabled visitors is a must for the modern museums. Accessibility of museum services for disabled visitors will create equal opportunities for the visit to the museum in the same environment with the `others`. The thesis consist of five chapters. The first chapter deals with the most important consepts concerning the disabled people. These concepts will be illuminating for the rest of the work and provide a kind of data base. The second chapter focuses on the laws about the disabled people in Turkey, European Union and the USA. This chapter also deals with the jobs opportunities for the disabled. The last three chapter, after constrasting the modern museums with the clasiccal ones deals with the dialogue between the society and today's museums. Finally, this chapter focuses on the services offered to the disabled visitors by six museums abroad and two museums in Turkey. This chapter also points out some suggestions about services to the disabled should develop.