İlköğretim okulu müdürleri yöneticilik yeterliklerine ne derece sahiptirler

Abstract

ARAŞTIRMANIN ÖZETİ Bu araştırma ilköğretim okulları müdürlerinin yöneticilik yeterliklerine ilişkindir. Araştırmanın problemi eğitimin temel taşını oluşturan ilköğretim okullarında görev yapan müdürlerin yöneticilik yeterliklerine ne derece sahip olduklarını belirlemektir. Araştırmada yeterlik; kişiye belirli bir rolü oynayabilme gücü kazandıran özelliklerin varlığı olarak tanımlanmış ve kabul edilmiştir. Bu araştırmanın amacı yöneticilik yeterliklerini belirlemek, önceliklerine göre bu alanları sıralamak ve böylece hizmet öncesi ve hizmet içi programlara ışık tutmaktır. Araştırmanın bulguları; hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarında kullanılmasının yanında, ilköğretim okulları ve diğer okul yöneticilerin yetiştirilmesi, atanması ve terfilerine ilişkin işlemlerin yeniden düzenlenmesinde ve ayrıca iş analizlerinde kullanılabilecektir. Araştırmanın evreni Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim okullarıdır. Çalışma evreni ise İstanbul İli Eyüp İlçesi İlköğretim Okullarıdır. Örneklem, bu ilçeden oransız küme örneklem alma yoluna gidilmiş ad çekme yoluyla 13 ilköğretim okulu ve bu okullarda görevli 402 öğretmen seçilerek oluşturulmuştur. Gönderilen 402 anketin 344'ü geri dönmüş ve anketlerin dönüş oranı %86' dır. 344 anketin 329'u geçerli anket olarak araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırmada geçerli olarak kullanılan anketlerin sayısının çalışma evrenine oranı %35'tir. Elde edilen veriler Microsoft Excel 2000 ve SPSS 9.0 İstatistik programları kullanılarak analiz edilmiş olup, her bir yeterlik alanının öncelikle frekans ve yüzdeleri bulunmuştur. Daha sonra yeterlik alanlarının cinsiyet ve mesleki kıdeme göre T-Testi ve tek yönlü varyans analizi yapılarak anlamlı farklı olup olmadığı test edilmiştir. Anlamlı (önemli) farklılık bulunan alanlarda cinsiyete göre faklılıkta Screwness testi, mesleki kıdeme göre farklılık bulunan alanlarda Tukey-testi yapılarak farklılığın hangi gruptan kaynaklandığı belirlenmiştir. Bir yeterlik alanında yer alan soruların iç tutarlılığını ölçmek için ise Cronbach Alpha Katsayıları hesaplanmış ve bütün veriler için iç tutarlık katsayısı alpha=0,98 olarak bulunmuştur. Bu da anketten elde edilen verilen tutarlı olduğunu göstermiştir. iiiOnsekiz yeterlik alanının değerlendirilmesi sonucunda, okul müdürlerinin genel olarak yeterlik düzeyi ortadan yukarı (çok ve tam) düzeyde bulunmuştur. Özellikle; okul-çevre ilişkileri, okulun işletmecilik ilkelerine göre yönetilmesi ve yetki ve sorumluluğa ilişkin sorunlar, liderlik davranışları, yardımcı hizmetlerin sağlanması yeterlik alanları (grupları) `çok` ve `tam` düzeyine yakın olarak bulunmuş, ancak, rehberlik ve danışma hizmetleri, araştırma-geliştirme-yenileme ve denetleme- değerlendirme yeterlik alanları (grupları) diğer yeterlik alanlarına göre düşük olarak `orta` düzeyde bulunmuştur. Öğretmenlerin, okul müdürlerinin yeterliklerine ilişkin olarak, cinsiyete göre; denetleme-değerlendirme, yetki ve sorumluluk, eğitsel kolların kurulma çalışma ve değerlendirilmesi, rehberlik ve danışma hizmetleri ve araştırma-geliştirme-yenileme yeterlik boyutlarında (gruplarında) farklılıklar bulunmuştur. Buna göre erkek öğretmenler bayan öğretmenlere göre müdürleri daha az yeterli bulmuşlardır. Öğretmenlerin mesleki kıdemlerine göre ise; karar verme, rehberlik ve danışma hizmetleri, personel yönetimi, okul-çevre ilişkileri yeterlik boyutlarında (gruplarında) 11- 15 yıl kıdemi olan öğretmenler diğer kıdem gruplarına göre müdürlerini daha az yeterli bulurken, iletişim ve olumlu iklim oluşturma yeterlik boyutlarında (gruplarında) 5 yıl ve daha az kıdeme sahip öğretmenler 21 yıl ve daha fazla kıdemi olan öğretmenlere göre daha az yeterli bulmuşlardır. Araştırmadan elde edilen bulgular; ilköğretim okulları müdürlerinin hizmet öncesi ve hizmetiçi eğitim programlarında düzenlemeler yapılmasının yararlı olacağını ortaya koymaktadır. iv

ABSTRACT This research pertains to the managerial competencies of the principals of primary schools. The problem of the research is to determine how far those principals, who actually direct the `foundation-stones` of the nationwide education, are in possession of basic managerial qualities. In this context, `competency` is defined and accepted as the existence of all traits which empower an individual to assume a certain role successfully. The purpose of the research consists of determining as well as listing such traits based on priorities; so that pre-service and in-service education can accordingly benefit from the consequences of this work. In addition to pre-service and in-service education programs; the findings may further prove useful in development, appointment and promotion processes and work analyses of directors of similar educational institutions. The total universe of this research comprises all primary schools under the Ministry of Education, wheras the working-universe comprises the primary schools within the boundaries of the county of Eyüp of the province of İstanbul. 13 Selected- schools and a total of 402 teachers in charge; constitute our sample. The rate of return of the questionnaires employed, was 86%. 329 Out of 402 filled-in questionnaires were considered valid. In this manner, the ratio of the valid questionnaires to the working-universe, comes out to be 35%. The obtained data were analysed through Microsoft Excel 2000 and SPSS 9.0 Statistical Software. For each field of competency; distribution frequencies and percentages were computed. Fields of competency were subjected to one-directional variance analysis versus gender and professional seniority; to see whether significant differences are observed or not. To measure the internal consistency of the questions for each field of competency; Cronbach Alpha Coeficients were calculated and the reliability coeficient alpha value was verified as 0.98 for all data. Regarding the evaluation of eighteen fields of competency, the general `picture` for the principals point out to high values. It appears that especially school-environment relations, running the school in accordance with principles of management, authority and responsibility issues are successfully handled. However;counseling services; research, development and renovation, inspecting and evaluating abilities tend to be low to medium levelled with respect to other fields of competency. Significant differences were observed among fields of competency as a function of gender and professional seniority. Based on gender alone; significant differences concentrate on affairs related to activities like planning, organizing, communication, coordination, evaluation, balancing of authority and responsibility, leadership, establishing a positive ambiance, and handling school-environment interactions. Based on professional seniority alone; decision-making, planning, organizing, communication, evaluation, leadership, counselling, personnel- management, school-environment relations and research and development activities reveal significant differences. However; hobby clubs; discipline and attendance; running the school in accordance with principles of management; auxiliary services; use, protection and maintenance of buildings, installations and property are fields of competency where there are no significant differences based on either gender or professional seniority. The results of the research verify that it will be useful to carry out alterations in the pre-service and in-service training programs of the primary school principals. VI