Türk toplumunun çağdaşlaşmasında tiyatrodaki gelişmelerin etkileri (1923-1938)

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, Türk toplumunun geçirdiği çağdaşlaşma sürecinde tiyatronun etkileri vurgulanmak istenmiş, bu etkinin tek yönlü olmadığı, karşılıklı bir etkileşimin var olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Bir ülkenin çağdaşlaşmasında sanayileşmenin önemi çok büyüktür. Hatta esas unsurudur diyebiliriz. Ancak, her basanda olduğu gibi bu konuda da gizli bir kahraman vardır. Bir ülkenin çağdaş ülke konumuna gelmesinde rol alan gizli kahraman ise sanattır. Her toplumun iyi günleri olduğu gibi zor günleri de vardır. Bu mutluluklar ve acılar bir şekilde kayıtlara geçer. Bir kısmı tarihçiler tarafından nesnel bir şekilde dile getirilir, bir kısmı ise toplumun sanatçıları tarafından yoruma açık bir şekilde işlenerek dile getirilir. Herkes kendi kültürüne, eğitimine göre, baktığı tablodan, okuduğu romandan, dinlediği müzikten veya izlediği oyundan çeşitli sonuçlara varabilir. Sanat bir toplumun yansımasıdır ve evrenseldir. Herkese hitap eder. Sanat ve çağdaş toplum kavramları karşılıklı etkileşim içindedirler. Konumuz olan tiyatro da çağdaş bir toplumu yaratan unsurlardan bir tanesidir. Bu çalışmada, ilk olarak çağdaşlaşma kavramı tanıtılmıştır. Atatürk'ün çağdaşlaşma konusundaki düşünceleri üzerinde durulmuş, Türk çağdaşlaşması tanıtılmıştır. Çağdaşlaşma-sanat arasındaki ilişki incelenmiştir. Çağdaşlaşma konusunun ardından gelen bölüm, Türk Tiyatro Tarihi' nin gelişimine ayrılmıştır. Siyasi ve toplumsal değişimlerin, Türk Tiyatro Tarihinde de yeni dönemler açtığı, özellikle, çağdaşlaşmanın Türk toplumunda bir amaç haline gelmesiyle birlikte, tiyatronun da batı etkisine girdiği, düzenin yavaş yavaş değiştiği anlatılmıştır. Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte, yeniliklerin sağlam temellere oturması sağlanmıştır. Toplumun her alanda eğitilmesi, çağdaşlaşması gerekliydi. Bu sebeple, tiyatronun eğitici yönü çok ustaca kullanılmış, halkevleri vasıtasıyla toplumun her kesimine ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu konu, sonuçtan önceki bölümde işlenmiş, tiyatronun toplumu geliştirmesinin yanı sıra, toplumun gelişmesiyle beraber, tiyatroda da gelişmeler kaydedildiği ifade edilmeye çalışılmıştır. Çağdaşlaşma konusu detaylı olarak incelendiğinde, bir toplumun ilerlemesinde, sanata ve sanatçıya ne kadar önemli bir görev düştüğü daha iyi anlaşılmaktadır.

ABSTRACT In this research, the influences of theatre on Turkish society throughout its process of modernization have been emphasized and it has been pointed out that this is a mutual influence. Industrialization is of vital importance to the modernization process of a country. In fact, it may be considered as the main element. On the other hand, there is always a hidden hero, which participates in the process of modernization. It is art. Every society experiences hard times as well as good times. Some of them are recorded objectively by historians and some of them are expressed subjectively by artists. Everyone can draw a conclusion from a work of art. This conclusion may differ depending on the culture and education of the person analysing it. Art is the reflection of a society and it is universal. It addresses every individual in a society. The concepts of art and modern society are in a position of mutual influence. The subject of this research, theatre, is one of the elements creating a modern society. In this research, first of all, the concept of modernization has been introduced. Atatürk' s opinion on this subject has been focused on and Turkish modernization has been explained. The relation between modernization and art has also been examined. The next chapter is about the historical progress of Turkish Theatre. It has been discussed that political and social changes have caused the Turkish Theatre to move into new eras. Especially, when modernization was taken as a goal by the Turkish society, Turkish Theatre was also influenced by the western world and consequently, the system started to change slowly. After the foundation of the Turkish Republic, the innovations were settled. The society had to be educated and modernized. To achieve this, the educational quality of theatre was used skillfully by means of Halkevleri, the attention of the whole society was caught. This subject was studied before the conclusion and it has been expressed that, besides its contribution to the development of the society, theatre has also developed along with the development of the society. When the subject of modernization is studied in detail, the importance of the function of art and artist in the development process of a society is understood more clearly. VI