Yazınsal çeviride ekinsel öğelerin aktarımı

Abstract

YAZINSAL ÇEVİRİDE EKİNSEL ÖĞELERİN AKTARIMI Lale Aralan Fransızca Mûtercim-Tercûmanlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Çalışmamızın konusunu yazınsal çeviride ekinsel öğelerin aktaranı özellikle `etnikmerkezcilik` eğilimi ve `etnikmerkezci` çeviri yaklaşımı oluşturmaktadır. Amacımız çeviri etkinliğini uzun yıllar boyunca çeşitli olumsuz ön yargılar altında bırakan etnikmerkezcilik eğiliminin tarihsel gelişimini ve tanımını ortaya koymak ve Antoine Berman'ın çeviriyle ilgili görüşleri ve geliştirdiği yorumbilgisel çeviri eleştirisi yöntemini irdeleyerek `etnikmerkezci` çeviri yaklaşımına kuramsal bir bakış açısı getirmektir. Çalışmamızın uygulama bölümünü oluşturan çeviri incelemesinde, Roland Barthes'ın L 'Empire des Signes aldı yapıtının Türkçe çevirisi Göstergeler İmparatorluğu, çeviri yapıtında, etnikmerkezcilik eğiliminin izlerinin aranması açısından incelenmektedir. Bu çalışmada benimsediğimiz yöntem, Berman'ın yorumbilgisel çeviri eleştirisinde uyguladığı inceleme yöntemidir. Etnikmerkezcilik eğiliminin çeviri olgusunu, dönem dönem etkilediği, bu eğilimin ''etnikmerkezci` çeviri yaklaşımının doğmasına neden olduğu, belli dönemlerde bu çeviri yaklaşımının tüm çeviri etkinliğine ve uygulamalarına egemen olduğu (örn. Les Belles Infideles dönemi) çeviri tarihi mcelemelerinin bize sunduğu bilgilerdir. Bu nedenle, bu çeviri yaklaşımının nedenleri ve sonuçları araştırılmalıdır. Antoine Berman, `etnikmerkezci` çeviri yaklaşımının karşıt-savı sayılabilecek XVTfl. yüzyıl Alman Romantiklerinin çeviri deneyimlerinden yola çıkarak oluşturduğu çeviri yaklaşımında, etnikmerkezci çevirinin ne kadar yaygın olduğunu, tarih boyunca çeviri etkinliğini nasıl yönlendirdiğini ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle bu bilimadamının bu tür `bozucu eğilimleri` ortaya çıkarmak için geliştirdiği çeviri eleştirisi yöntemi, çeviri sürecinin tüm boyutlarıyla irdelenmesine oldukça iyi bir örnektir. Bu yöntemin Göstergeler İmparatorluğu 'nun incelemesinde uygulanması sonucunda, çeviri yapıtının dolayısıyla çevirmenin tavrı ve çeviri projesi belirlenebilmektedir. Böylelikle elimizdeki yapıtın genel çeviri projesindeki yeri belirlenebilmiş ve `özgün yapıta saygılı` çeviri türüne iyi bir örnek olduğu görülmüştür. Çalışmamız boyunca yaptığımız incelemelerimiz ve edindiğimiz bilgiler ışığında, etnikmerkezcilik gibi çeviri etkinliğini `asıl amacından` yani toplumlar arasında bilgi, deneyim ve ekin aktarımını sağlama amacından saptıran ve belli bir sınıfin, grubun ya da ulusun hizmetine sokan eğilimlerin, bu etkinlikten bir an önce uzaklaştırılması gerektiği, çeviri sürecinin irdelenmesinin bu eğilimle başa çıkmak açısından önemli olduğu, genel bir çeviri amacının ve ereğinin belirlenmesinin ve bu amaçla genel bir çeviri kuramı oluşturulmasının çeviribilimin en önemli görevlerinin arasında yer aldığı ve çeviribilimin, çeviri incelemelerinde yazınsal göstergebilim gibi çeşitli bilim dallarından yararlanabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar Sözcükler Etnikmerkezcilik, etnikmerkezci çeviri türü, Antoine Berman, yorumbilgisel çeviri eleştirisi, Roland Barthes, L 'Empire des Signes, Tahsin Yücel, Göstergeler İmparatorluğu, birebir çeviri, çeviri süreci, yazınsal göstergebilim. in

THE TRANSMISSION OF CULTURAL FACTS IN LITERARY TRANSLATION Lale Arslan Translation and Interpretating, M. A. Thesis The subject of our work is the transmission of cultural factors in literary translation especially the tendance of `ethnocentricism` and the `ethnocentric translation`. Our intention is to explain the historical development of this tendance and to define this concept which cause certain prejudices about the translation. We aim to try to apport a `theoretical` approch on the `ethnocentric translation` by studying Antoine Berman's thoughts about the `ethnocentric translation`. We will study his method of `hermeneutics` translation criticism. In the third part of our work, our study will concentrate on L 'Empire des Signes of Roland Barthes translated by Tahsin Yücel from French into Turkish. Our intention is to demonstrate how the tendance of `ethnocentricism` appears in the translation, how the translators can be influenced by this tendance in their activity and to expose some challenges against this tendance. By studying the translation history we can see that the tendance of `ethnocentricism` has influenced periodically the translations activities and has produced the `ethnocentric` translation (for example the period of `Ies Belles Infideles`). Therefore, we have to study the causes and consequences of this activity. Antoine Berman show us how the ethnocentricism has oriented the translations activities during his history. He demonstrates that the translations activities of the German Romanticism in XVm century can be evaluated the antithesis of an `ethnocentric` translation. His method of translation criticism that he deveiopped to demonstrate the tendance of ethnocentricism in translation work, is an important method for studying all dimension of translation process. By studying the translation of L 'Empire des Signes, we can bring to light the `attitude` of the translator and his project of translation. We can expose if this translation is an example of the translations `respectful to the original`. Finally, we constate that the tendance of `ethnocentricism` is one fo the real causes of all accusations which condemn the translation activities during the history, that it's very important to study the translation process and to expose these `destructive tendances`. In this subject, we believe that it is essantial to produce`the general theory of literary translation` and to determinate `the general aim and object of translation`. In that way, we suggest different disciplines for example the semiotics which studies the articulation of the meaning, the meaning in general, can contribute the translation studies. Key Words: Ethnocentricism, the ethnocentric translation, Antoine Berman, the `henneneutic` translation criticism, Roland Barthes, L 'Empire des Signes, Tahsin Yücel, Göstergeler İmparatorluğu, the literal translation, translation process, literary semiotics. iv