Elektrik sektöründe regülasyon

Abstract

XV ÖZET Elektrik, mal ve hizmetler üretiminin başlıca girdilerinden biridir. Elektrik endüstrisi, ekonomiye modern hayat için gerekli olan hayati bir hizmet sağlar. O nedenle, elektrik endüstrisi büyümüş ve bir ülkenin ekonomik büyümesi ve ilerlemesine katkıda bulunmuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra tüm elektrik sektörü kamu veya özel tekel olsun etkin koşulların gerekli olduğu bir doğal tekel olarak endüstrisi olarak algılanmıştır. Pek çok ülke dikey bütünleşik yapıya sahip şirketlerle elektrik faaliyetlerini yürütmeye başlamış, ve mevcut olan özel elektrik şirketlerini ise kamulaştırmışlardır. Bu nedenle elektrik kamu hizmeti olarak düşünülmüştür. Pek çok elektrik kuruluşu, elektrik arzının başlıca dört fonksiyonunu yerine getirme yükümlülüklerini karşılamışlardır:üretim, iletim, dağıtım ve arz. Elektrik kuruluştan büyük değişimler geçirmektedir: devletin sahip olduğu sistemler özelleştirilmekte, önceden regüle edilmiş özel sistemler ise daha serbest hale getirilmekte ve ulusal sistemler ise uluslararası olmaya başlamaktadır. Bu değişimlerin altında yatan tema tekelin yerine rekabetin almasıdır. Sadece Türkiye'de değil ayrıca dünyadaki bu dikkat çekici dönüşümler bizi elektrik sektöründeki değişiklikleri çalışmaya sevk etmiştir. Bu çalışmada ilk önce doğal tekel, regülasyon teorisi ve genel olarak doğal tekelin regülasyonu teorisi kapsamlı olarak ele alınmaktadır. Daha sonra bu çalışmanın ikinci ve üçüncü bölümlerinde dünyadaki ve Türkiye'deki regülasyon uygulamaları ayrıntılarıyla çalışılmıştır. Regülasyona başvurulmasının amaçları ise kamu iktisadi kuruluşlarından gelen kamu açıklarının azaltmak, hizmetlerin kötüleşmesini önlemek, rekabeti geliştirmek için elektrik endüstrisini yeniden yapılandırmak, nihai bir araç olarak daha büyük etkinliği ve güvenilir ve kesintisiz elektrik enerjisini elde etmektir. Elektrik sektöründeki bu amaçlara ulaşabilmek için elektrik kurullarının kurulmasına ihtiyaç duyulmuştur. Sektör, bu kurullar aracılığıyla yeniden yapılandırılmıştır. Kurulların hiçbir politik ve çıkar grubunun baskısına maruz kalmaması için özerk bir yapıya sahip olması gerekir. Bu nedenle de kurullar sektörün yeniden yapılandırılmasında önemli bir role sahiptir. Anahtar Kelimeler: Elektrik, regülasyon, doğal tekel, Türkiye'de ve dünyada elektrik sektöründe regülasyon uygulamaları, Türk elektrik sektörü

XVI ABSTRACT Electricity is one of the main inputs of the production of commodity and services. The Electricity industry provides a vital service, which has been essential to modern life,to the economy, Therefore, the electricity industry has grown and contributed to a country's economic growth and progress. Especially after the Second World War, the whole electricity sector has been thought of as a natural monopoly industry, where efficient provision is required a regulated public or private monopoly. Most countries have carried out the electricity activities with firms that had a vertical integrated structure and have nationalized the existing private electricity firms. For this reason electricity has been regarded as a public service. Most electricity utilities have met their obligations by providing the four primary electricity supply functions: generation, transmission, distribution and supply. Electric utilities are undergoing profound transformations: nationally-owned systems are becoming privatized, privately-owned systems that were previously regulated are becoming deregulated, and national systems are becoming international. The underlying theme of these changes is one of replacing monopoly with competition. These drastic transformations not only in Turkey but also in the world have urged us to study the changes in the electricity sector. In this study, firstly, natural monopoly, theory of regulation and the regulation theory of a natural monopoly in general, is discussed extensively. In the second and third parts of this study, the regulation applications in the world and Turkey have been studied in detail. The goals for applying regulation are to reduce the governmental deficit coming from public enterprises, to avoid further deterioration of services, to restructure the electricity industry in order to improve competition, to reach the greater efficiency, and to achieve reliable and unterrupted electricity power as a means of ultimate goal. It is needed to establish electricity authorities to reach these goals in the electricity sector. The sector is restructured by these authorities. The authorities should have an autonomous structure for not to be under pressure from any interest and political groups. For this reason the electricity authorities have an important role for restructuring of the electricity sector. Keywords: electricty, regulation, natural monopoly, regulation applications in the electricity sector in Turkey and the world, Turkish electricity sector