Altay destanları üzerine bir inceleme - yaratılış, yaşam, öte dünya

Abstract

ÖZALTAY DESTANLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME -YARATILIŞ, YAŞAM, ÖTE DÜNYA-Sibirya grubu Türk toplulukları arasında yer alan Altay Türkleri, eski kültür ve geleneklerine bağlı kalma konusunda direnç gösteren boylardan birisidir. Altay Türklerinin inanç sistemine hâkim olan Şamanizm ve bu doğrultuda oluşan Altay mitolojisi Altay destanlarına da büyük ölçüde yansımıştır. Bu incelemede Altay destanları üzerine yapılan önemli çalışmalar esas alınarak mitolojik eksende yaratılış, yaşam ve ölüm ve öte dünya algısı tespit edilecektir. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın `Yaratılış` isimli ilk bölümünde destanlara yansıdıkları ölçüde evrenin yaratılış öyküsü, kahramanın karşılaştığı yüce varlıklar ve evrenin kutsal unsurları ele alınacaktır. İkinci bölüm olan `Yaşam: Kahramanın Yolculuğu` bölümünde ise kahramanın serüveni; ailesi, yaşadığı mekan, doğumu, büyümesi, yola çıkışı ve bu noktadan itibaren karşılaştığı engeller ve aldığı yardımlar ekseninde incelenecektir. Ölüm ve Öte Dünya Tasarımları bölümünde destanlarda geçen ölümle ilgili bütün tasavvurlar; ölüm şekilleri, ölüm sonrası uygulamalar, ölüp dirilme, ölümsüzlük, ölüler dünyasının şeytani varlıklar ve cennet-cehennem başlıkları altında değerlendirilecektir. Tezin birbirini tamamlayan üç farklı bölümünde, destanlardan çıkarılan veriler örneklemeleriyle birlikte ele alınacaktır. Bu sayede mitolojinin Altay destanlarına hangi ölçüde yansıdığını tespit etmek, Altay mitolojisinden hareketle Türk mitolojisinin temel kodlarını ortaya çıkarmak ve aynı zamanda Altay destanlarının bir kalıbını çizmek amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Altay Türkleri, Şamanizm, Altay mitolojisi, Altay destanları

ABSTRACTA RESEARCH ON THE ALTAİC LEGENDS-CREATİON, LİFE, DEATH-Altay Turks are one of the few Siberian Turkic tribes, which strive to keep their traditions and ancient culture. Altaic legends mostly cover Altaic mythology that derived mainly from Shamanism, which is the dominant belief system of Altaic Turks. This research is based on the previous studies done about Altaic legends and it comprises the topics of creation, life and perception of the world after death in mythological context. This study consists of three sections. The first section `Creation` encompasses (in the extent of Altaic legends) creation story of the universe, the divine entities that our hero faced and the divine elements of the universe. The second section `Life: Journey of Hero` tackles the adventure of our hero; his family, his surroundings, birth and growth of our hero and the obstacles he encountered after the beginning of his journey. The last section `Death and Beyond World Projections` comprises concepts about death (which took place in the legends) in following subtitles: Different ways of death, after death practices, resurrection, evil creatures of the world of death and heaven-hell. In these three complementary sections the data derived from the legends handled with their samplings. Thus the affect of Altaic mythology on Altaic legends, the essence of Turkish mythology in context of Altaic mythology and schema of Altaic legends can be exposed.Key Phrases: Altay Turks, Shamanism Altaic mythology, Altaic legend