Farelerde morfinin oluşturduğu analjezik etkide santral histaminerjik sistemin rolü

Abstract

ÖZET Farelerde morfinin analjezik etkilerine aracılık eden histamin kaynağının santral histaminerjik nöronlardan salınan histamin mi, yoksa mast hücrelerinin içerdiği histamin mi olduğu araştırıldı. Bununla birlikte histaminin hangi reseptörü ile analjezide rol oynadığı ortaya koyuldu. Bu amaçla önce morfinin analjezik etkisi çalışıldı, daha sonra çalışmamızda kullanılan histamin Hı ve H2 reseptör blokörlerinin ağrı üzerine ne tür etki yaptıkları ölçüldü. Analjezi ölçümü için hot plate ve tail flick analjezimetre kullanıldı. Bu testlerle dimetinden ve feniramininin (histamin Hı reseptör blokörleri) analjezik etkilerinin olmadığı istatistiksel olarak gösterildi. Ranitidinin (H2 antagonist) ise tail flick testinde 10 ve 25 mg/kg dozda ağrı eşiğini düşürdüğü belirlendi. Morfin ile histamin antagonistlerinin aralarında etkileşim olup olmadığını anlamak için histamin antagonistlerinin uygulanan tüm dozları, morfin (10 ve 30 mg/kg) ile kombine verilerek hot plate ve tail flick ölçümleri yapıldı. Dimetinden ve feniramin morfinin etkisinde anlamlı bir değişiklik meydana getirmedi, ancak dimetinden (100 mg/kg) hot plate testinde, feniramin ise yüksek dozda (50 mg/kg) tail flick testinde morfinin etkisini potansiyalize ettiği görüldü. Her iki ilacın da yüksek dozlarda santral etkileri ortaya çıkabileceği için rota rod aktivitemetre kullanılarak, uygulanan dozlarda santral etkilerinin ortaya çıkıp çıkmadığı araştırıldı ve dimetindenin 100 mg/kg dozda belirgin santral etki yaptığı belirlendi. Ranitidin ise hot plate testinde 63intraperitoneal uygulanmasına ve SSS'ne geçişi iyi olmamasına rağmen 10 mg/kg morfinin analjezik etkisini tüm dozları ile bloke ederken, 30 mg/kg morfinin etkisini ise 1, 10, 50 ve 100 mg/kg dozları ile önlediği tesbit edildi. Tail flick testinde ise ranitidinin 30 mg/kg dozdaki morfinin etkisini 25, 50 ve 100 mg/kg dozlanyla önlediği belirlendi. Ranitidin SSS üzerindeki etkisinin daha iyi anlaşılması için i.s.v. yolla uygulandı ve hot plate testinde kontrol ile karşılaştırıldığında ranitidinin ağrı eşiğini düşürdüğü görüldü, fakat tail flick testi ile anlamlı etki görülmedi. Morfin (10 ve 30 mg/kg, i.p.) ile kombine edildiğinde ise ranitidin, yine hot plate testinde morfinin 10 ve 30 mg/kg dozlarda yaptığı analjezik etkisini bloke etti, ancak tail flick testinde anlamlı etki görülmedi. Bu sonuçlara göre morfinin analjezik etkisine histamin tfe reseptörleri aracılık etmektedir. Morfinin analjezik etkisinde histaminin kaynağını belirlemek için selektif mast hücre degranülatörü olan 48/80 maddesi kullanıldı. SSS'ne geçişinin iyi olmasına rağmen 48/80 maddesi hem intraperitoneal (i.p.) hem de intraserebroventriküler (i.s.v.) uygulandı. Intraperitoneal yolla I. gün 0,5 mg/kg, II. gün 1 mg/kg, III. gün -2 mg/kg, IV. gün 3 mg/kg ve V. gün 4 mg/kg sabah ve akşam olmak üzere kronik olarak verildi. Mast hücreleri degranüle edildikten sonra kontrol ölçümü alındı ve sonra morfin tüm dozlarda uygulanarak etkisi hot plate ve tail flick testi ile değerlendirildi. Mast hücreleri degranüle edilmiş farelerdeki morfin sonuçlan ile mast hücresi sağlam farelerdeki morfin sonuçlan karşılaştırdığında sonuçlar birbirine yakın olarak değerlendirildi ve aralannda istatistiksel anlamlılık bulunmadı. İntraserebroventriküler (i.s.v.) yolla 48/80 maddesi (1 jo.g) 2 doz uygulandı. Bu şekilde beyin mast hücreleri degranüle edildi. Daha sonra kontrol ölçümleri alındı ve morfin tüm dozlarda uygulanarak hot plate ve tail flick ölçüm sonuçlan alındı. Sonuçlar mast hücresi sağlam farelerden alınan sonuçlar ile karşılaştırıldığında mast hücreleri degranüle edilmiş farelerde morfinin analjezik etkisinin her iki testte de devam etmesine rağmen istatistiksel olarak azaldığı belirlendi. Bu durum morfinin analjezik etkisinde santral histaminerjik sisteme ek olarak mast hücrelerinin de rolü olabileceğini göstermektedir. 64

SUMMARY THE ROLE OF CENTRAL HISTAMINERGIC SYSTEM IN THE ANALGESIC EFFECT OF MORPHINE IN MICE We investigated the source of histamine contributing to the analgesic effect of morphine in mice; whether it is secreted from histaminergic neurons or mast cells. Moreover, we also determined the type of histamine receptors playing role in the analgesic effect of morphine. First, we studied the analgesic effect of morphine, then evaluated the effects Hi and H2 receptor blockers on pain. To measure analgesia, we used hot plate and tail flick analgesimeter. With these tests we demonstrated that Hi receptor blockers (dimethindene and pheniramine) had no statistically significant analgesic effects. On the other hand, the H2 receptor antagonist, ranitidine, at doses of 10 and 25 mg/kg, reduced the analgesic threshold. In order to determine whether there is an interaction between histamine antagonists and morphine, hot plate and tail flick measurements were performed, combining morphine (10 and 30 mg/kg) with histamine antagonists. Dimethindene and pheniramine didn't make any significant change in the effect of morphine; however dinethindene (100 mg/kg), in hot plate test, and pheniramine (50 mg/kg), in tail flick test, augmented the analgesic effect of morphine. Since both drugs can produce central side effects at higher doses, we observed the effects of these drugs on motor coordination, using a rota rod activitymeter. Dimethindene, at the dose of 100 65mg/kg, significantly impaired motor coordination. Although ranitidine is a poorly brain- penetrating compound, in hot plate test, it antagonized the analgesic effect of 10 mg/kg morphine with all of its doses used and of 30 mg/kg morphine with doses of 1, 10, 50 and 100 mg/kg when administered intraperitoneally. Similarly, in the tail flick test, ranitidine antagonized the effect of 30 mg/kg morphine with doses of 25, 50 and 100 mg/kg, i.p. To understand the effect of ranitidine on CNS clearly, it was applied intracerebroventricularly (i.c.v.); in hot plate test it produced significant analgesic effect, compared with controls. In tail flick test, we did not observe any significant effect. When ranitidine was combined with morphine (10 and 30 mg/kg, i.p), it also antagonized the analgesic effect of morphine in hot plate test, but no significant effect was observed with the tail flick test. We concluded that histamine H2 receptors mediate the analgesic effect of morphine. In order to determine the source of histamine in the analgesic effect of morphine, compound 48/80, a selective mast cell degranulator was used. Although the transition of compound 48/80 to CNS is fine, it was applied both intraperitoneally and intracerebroventricularly. To deplete mast cell content, the animals were injected i.p. with compound 48/80 twice daily for 5 days with the following dose schedule; 1st day- 0,5 mg/kg, 2nd day-1 mg/kg, 3rd day-2 mg/kg, 4th day-3 mg/kg, 5th day-4 mg/kg. After mast cells were degranulated, control measurements were taken and then morphine was applied (10, 30 mg/kg). The analgesic effect was also evaluated in both hot plate and tail flick tests. There were no statistically significant difference between the results obtained from mice which had degranulated mast cells and had intact mast cells. Intracerebroventricularly compound 48/80 (1 ug) was applied twice. In this way, the cerebral mast cells were degranulated and control measurements were taken. Then morphine was applied using hot plate and tail flick tests. When these results were compared with the results obtained from mice which had intact mast cells, the analgesic effect of morphine was found to be attenuated in mice whose mast cells were degranulated. These results show that, besides central histaminergic system, mast cells' histamine content might also play role in the analgesic effect of morphine. 66