Semptomatik intrakranyal ve ekstrakranyal arter stenozlu hastalarda transkranyal doppler sonografi ile serebrovasküler reaktivitenin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET İskemik inme, tüm inmelerin yaklaşık %60-80'ini oluşturur ve bunların yarısının etyolojisi geniş arter aterotrombozuna bağlıdır. Bu hastalarda serebral hemodinamik durumun saptanması ve zaman içinde değişiminin izlenmesi hastaların uzun dönemdeki klinik sonuçlarına bir gösterge olabilir. Bizim çalışmamızın amacı orta serebral arter ve internal karotid arter stenozlu hastalarda vazomotor reaktivitenin zaman içinde değişimini araştırmak ve iki grup arasında karşılaştırmaktır. Aynı zamanda inme başlangıcından sonra değerlendirilen vazomotor reaktivitenin hastaların uzun dönem prognozlarına etkili olup olmadığını incelemektir. Kliniğimize başvuran iskemik inmeli hastalardan, etyolojiye yönelik incelemeler sonucu ekstrakranyal stenoz tanısı konan 23 hasta ve intrakranyal stenoz tanısı konan 18 hasta olmak üzere toplam 41 hasta çalışmaya dahil edildi. Tüm hastaların başvuru anındaki inme klinikleri, risk faktörleri, başvuru kan şekerleri ve kan basınçları, infarkt lokalizasyonları, stenotik veya oklüde damarlarının sayısı ve lokalizasyonları kaydedildi. Hastalarda serebral hemodinamik durumu değerlendirmek amacıyla, akut dönemde ve altıncı ayda transkranyal Doppler sonografi ile asetozolamid testi yapıldı. Başlangıç ve altıncı ayda bulunan vazomotor reaktivite değerleri ve vazomotor reaktivitenin zaman içinde değişimi orta serebral arter ve internal karotid arter stenozlu hastalardan oluşan iki grup arasında karşılaştırıldı. Altıncı ayda Barthel İndeksi hesaplanarak risk faktörlerinin, inme kliniğinin ve vazomotor reaktivitenin yaşam kalitesindeki düzelmeye etkisinin olup olmadığı araştırıldı. 53Akut dönemde stenoza ipsilateral hemisferde intrakranyal stenozlu hastalarda ekstrakranyal stenozlu hastalara göre anlamlı olarak yüksek vazomotor reaktivite saptandı (p=0.013). Başlangıca göre altıncı ayda stenoza ipsilateral hemisferde ekstrakranyal stenozlu hastaların vazomotor reaktivitesinde intrakranyal stenozlu hastalara göre anlamlı düzelme gözlendi (p=0.01). Hastalardan akut dönemde stenoza ipsilateral hemisferden elde edilen vazomotor reaktivite ile 6. ay Barthel indeksi arasında pozitif korelasyon saptandı (p=0.007, r=0.434). Ayrıca hastaların başvuru esnasındaki Glasgow koma skoru ve Skandinavian strok skala skorları ile altıncı ay Barthel İndeksi arasında da pozitif korelasyon olduğu görüldü ancak yaş ile altıncı ay Barthel İndeksi arasında ise negatif korelasyon saptandı (sırasıyla; p=0.006 r=0.443, p=0.000 r=0.550, p=0.48, r=-0.327). Sonuçlarımız geniş arter aterotrombozlu hastalarda transkranyal Doppler ile vazomotor reaktivitenin değerlendirilmesinin hastaların uzun dönem klinik sonuçlarını belirlemede prediktif bir değer olarak kullanılabileceğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Vazomotor reaktivite, Transkranyal Doppler ultrasonografi, Geniş arter aterotrombozu 54

EVALUATION OF CEREBROVASCULER REACTIVITY WITH TRANSCRANIAL DOPPLER SONOGRAPHY IN PATIENTS WITH INTRACRANIAL AND EXTRACRANIAL ARTERIAL STENOSIS SUMMARY Ischemic stroke constitutes approximately 60-80 % of all stroke types, and half of these are secondary to large artery atherothrombosis. In patients with large artery disease, determining the cerebral hemodynamic state and following its alterations would be a good marker for predicting long term clinical results. The aim of our study is to evaluate the changes in vasomotor reactivity in patients with stenosis located in middle cerebral and internal carotid artery and to compare these groups. Meanwhile, we also purposed to examine whether vasomotor reactivity following stroke influence long term prognosis. A total of 41 patients admitted to Trakya University Neurology Medical Scholl were included, 23 of which had the diagnosis of extracranial stenosis, and 18 of intracranial stenosis, following detailed investigations. The medical history, physical examination, presence of risk factors, blood pressures, blood glucose levels, the localization of infarctions, the number and location of stenotic or occluded arteries were recorded. In order to determine the cerebral hemodynamic state, transcranial Doppler sonography and acetazolamide test were performed following stroke, and repeated after six months. The vasomotor reactivity values at admission and 6th month, together with the changes in vasomotor reactivity were compared between patients with middle cerebral artery stenosis and internal carotid artery stenosis. By calculating Barthel index at 6th month, we 55examined whether risk factors, stroke clinic and vasomotor reactivity have an effect on improvement in quality of life. We observed a significantly higher vasomotor reactivity in the ipsilateral hemisphere in acute period in patients with intracranial stenosis compared to patients with extracranial stenosis (p=0.013). The vasomotor reactivity in ipsilateral hemisphere at 6th month control in patients with extracranial stenosis showed improvement in regard to the initial values, that is significantly more compared to patients with intracranial stenosis (p=0.01). The ipsilateral vasomotor reactivity measured in acute period showed a positive correlation with the Barthel index values at 6th month (p=0.007, r=0.434). Moreover, Glasgow coma and Scandinavian stroke scales showed a positive correlation with Barthel index values at 6th month, while the age and Barthel index results revealed a negative correlation (p=0.006 r=0.443; p=0.000 r=0.550; p=0.48, r=-0.327; respectively). In conclusion, our study showed that the vasomotor reactivity in patients with large artery disease measured by using the transcranial Doppler examination could be used as a predictive value in determination of long term clinical results. Keywords: Vasomotor reactivity, Transcranial Doppler ultrasonography, Large artery atherotrombosis 56