Romatoid artritli hastalarda hastalık aktivasyonu ile tromboza eğilimin tromboelastografi yöntemi ile değerlendirilmesi

Abstract

Romatoid artrit (RA), kronik, inflamatuvar, sistemik bir hastalık olup toplumun %1'ini etkilemektedir. RA'da venöz ve arteriyel tromboembolinin arttığını gösteren birçok çalışma olmasına rağmen, bunu rotasyonel tromboelastogram (ROTEM) yöntemini kullanarak göstermiş bir çalışma literatürde mevcut değildir. Amacımız, ROTEM yöntemi ile RA hastalarında tromboza eğilimi ve ilişkili risk faktörlerini saptayabilmektir. Bu amaçla 2010 Amerikan Romatoloji Derneği/Avrupa Romatizma ile Savaş Derneği (ACR/EULAR) kriterlerine göre RA tanısı alarak takip edilen ardışık 85 hasta ve 35 sağlıklı gönüllü dahil edildi. Hastaların 66'sı (%77.6) kadındı, yaş ortalaması 54.12±13.08 yıl idi. Kontrol grubunun 25'i (%71.4) kadın, yaş ortalaması 54.00±7.28 yıl idi. Hastaların 48'i (%56.5) metotreksat (MTX)±hidroksiklorokin (HCQ)±kortikosteroid (Ks), 37'si (%43.5) anti-tümör nekrozis faktör (Anti-TNF)±MTX kullanıyordu. Hastalık aktivasyonu skoru olan DAS-28'e göre hastaların 48'i (%56.5) remisyonda, 17'si (%20) düşük hastalık aktivitesinde, 20'si (%23.5) orta hastalık aktivitesinde idi. Hastaların ve kontrol grubunun eritrosit sedimentasyon hızı (ESH), C-reaktif protein (CRP), fibrinojen, d-dimer, trombosit sayısı (PLT) yüksekliği ile eş zamanlı ROTEM parametrelerini çalıştık. Hem intrensek (İ), hem ekstrensek (E) yol aktive edilerek pıhtılaşma zamanı (CT), pıhtı oluşma zamanı (CFT) ve maksimum pıhtı sertliği (MCF) ölçüldü. CT ve CFT'nin kısa olması ve/veya MCF'nin artması tromboza yatkınlık olarak kabul edildi. Hastalık aktivitesi fazla olanlarda (DAS-28'e göre), I-CFT daha kısa, I-MCF daha yüksek saptandı (sırasıyla p=0.020, p=0.033). Bu sonuçlar da göz önüne alındığında, RA hastalarında tromboza yatkınlığı azaltabilmek için önemli olan tedavi ajanından bağımsız olarak, hastalığı düşük hastalık aktivitesinde veya remisyonda tutabilmektir.

Rheumatoid arthritis (RA) is a chronic, inflammatory and a systemic disease affecting 1% of the population. Although there are many studies that show increased venous and arterial thromboembolism in RA, a study showing this (increased venous and arterial thromboembolism) using a rotational thromboelastogram (ROTEM) method is not available in the literature. Our aim is to detect thrombosis tendency and related risk factors in RA patients by using the ROTEM method. For this aim, 85 consequent patients who were diagnosed RA according to American Association for Rheumatology/ The European League Against Rheumatism (ACR/ EULAR) 2010 criteria and 35 healthy volunteers were included in this study. 66 of the patient group (77.6%) were female and the mean age was 54.12±13.08 years. And 25 of the control group (71.4%) were female, the mean age was 54.00±7.28 years. In patient group, 48 patients (56.5%) had methotrexate (MTX)±hydroxychloroquine (HCQ)±corticosteroids (Cs) treatment and 37 patients (43.5%) had anti-tumor necrosis factor (Anti-TNF)±MTX treatment when they included in the study. In the study period, 48 patients (56.5%) were in remission, 17 patients (20%) had low disease activity and 20 patients (23.5%) had moderate disease activity according to disease activity score DAS-28. We measured concurrently ROTEM parameters and erythrocyte sedimentation rate (ESR), C-reactive protein (CRP), fibrinogen, d-dimer, platelet count (PLT) of patient and control groups. Coagulation time (CT), clot formation time (CFT) and maximum clot firmness (MCF) were measured by intrensic (I) and extrinsic (E) pathway activation. The shortness of CT and CFT and/or an increase in MCF was considered to be a predisposition to thrombosis. I-CFT was shorter and I-MCF was higher (p=0.020, p=0.033 respectively) in patients who have higher disease activity (according to DAS-28). Given these results, keeping the disease in low disease activity or remission is important for reducing thrombosis susceptibility in RA patients independently of treatment agent.