Farklı dönemlerde yapılan sulamanın yağlık keten (Linum usitatissimum L.) çeşitlerinde verim, verim unsurları ve kalite özellikleri üzerine etkisinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, yöreye uygun çeşitlerin belirlenmesi kadar bitkinin ihtiyacı olan sulama seviyesinin belirlenmesi ve aynı zamanda sulu ve susuz koşullarda bitkinin verim, verim unsurları, kalite, stabilite ve kuraklık hassasiyet indeksi yönünden tepkisi belirlenmiştir. Yağlık keten çeşitlerinde incelenen unsurlarda meydana gelen farklılıkların çeşitler arasındaki mevcut genotipik performans farklılıklarından ve yıllar arasında meydana gelen değişime bağlı olarak farklı sulama seviyelerine genotiplerin gösterdikleri farklı tepkilerden kaynaklanmıştır. Artan sulama seviyesine bağlı olarak, belirli bir noktaya kadar bitki boyu, ilk dal yüksekliği, bitki başına dal sayısı, bitki başına kapsüllü dal sayısı, kapsül eni, kapsülde tohum sayısı, bitki başına tohum verimi, 1000 tane ağırlığı, biyolojik verim, bitkide toplam kapsül sayısı, tohum verimi, sap verimi, yağ oranı, protein oranı ve yağ verimi artarken; kardeş sayısı ve hasat indeksi azalmış; kapsül boyunda ise kayda değer bir değişim gözlemlenmemiştir. Optimum tohum verimi için S2.3 sulama seviyesi ve yağ verimi için de S2.6 sulama seviyesinin en yüksek değerlerin elde edilmesinde önemli olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, son yıllarda yeterli su teminindeki yaşanan zorluklar göz önünde tutulduğunda, su sıkıntısının olduğu yerlerde iki dönemde yapılacak sulama (Ekimle birlikte ve sapın nihai uzunluğunun %50-90'ı uzadığı dönemde), su sıkıntısının olmadığı durumda ise iki dönemde verilen suya ilaveten kapsüllerin nihai iriliğinin %10'una ulaştığı dönemde bir su daha verilmesi kaliteli ve yeterli ürün elde edilmesi için tavsiye edilebilir. Diğer taraftan, Milas ve Clli 1412 çeşitlerinin tohum ve yağ verimi açısından yüksek performanslı, stabil ve yağ kompozisyonu açısından zengin ve tavsiye edilebilir olduğu sonucuna varılmıştır. Eğer kurak koşullarda yetiştiricilik yapılacak ise Dillman çeşidi hem kurağa dayanım açısından hem de yüksek verimli olmasından dolayı tavsiye edilebilir.

In this study, the determination of the optimum irrigation level required by the plant as well as the determination of the appropriate genotypes for yield, yield components, quality, stability and drought sensitivity index were determined. The differences in the characters examined in the linseed genotypes stemmed from the existing genotypic performance differences between the varieties and the different responses of the genotypes to different irrigation levels depending on the variation occurred over the years. Depending on the increasing irrigation level to a certain point, plant height, first branch height, number of branches per plant, number of encapsulated branches per plant, capsule width, number of seeds in the capsule, seed yield per plant, 1000 seed weight, biological yield, total capsule number per plant, seed yield, stem yield, oil content, protein content and oil yield increased. Besides, the number of tiller and harvest index decreased; no significant change was observed in capsule length. It was determined that S2.3 irrigation level for optimum seed yield and S2.6 irrigation level for oil yield are important in achieving the highest values. In addition, if there is an insufficient water supply, two irrigation levels (with sowing and stem is extended by 50-90%) is recommended. In places where there is no water shortage, in addition to two irrigation level, one additional irrigation could be given in the capsules sizes reaches 10% to obtain sufficient yield and quality. On the other hand, it is concluded that Milas and Clli 1412 varieties are high performance, stable and rich in oil composition and recommended in terms of seed and oil yield. If cultivation will be carried out in arid conditions, Dillman variety can be recommended for both resistance to drought and high efficiency.