Ahlat ağzı

Abstract

Bu çalışmada 2010-2012 yılları arasında Ahlat ilçe merkezi ve Saka Köyü'nden metinler derlenmiş, derlenen metinlerin dil bilgisi incelemesi yapılmış ve açıklamalı sözlüğü oluşturulmuştur. Sözlükte her sözcüğün etimolojisi verilmiştir. Ahlat Ağzı adlı çalışmamız `İnceleme, Metinler ve Açıklamalı Sözlük` bölümlerinden oluşmaktadır.İlk önce kaydedilen sesler yazıya geçirilmiş, daha sonra her sözcük için fişlemeler yapılmıştır. Fişleme yapılırken sözcüklerin geçtiği cümlelere de yer verilmiş ve cümlelerden hareketle dil bilgisi incelemeleri de yapılmıştır. Çözümlenen metinler incelenirken diğer Anadolu ağızları ve diğer Türk dilleriyle olan benzerlikleri de yeri geldikçe ortaya konmuştur. Ayrıca Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesiyle benzer özellikler de belirtilmiştir.Ses Bilgisi bölümünde yazı dilinde bulunmayan ünlüler ve ünsüzlere, ünlüler ve ünsüzlerle ilgili ses olaylarına yer verilmiştir.Biçim Bilgisi (Morfoloji) bölümünde sözcük türleri ve cümle bilgisine (söz dizimi, sentaks) yer verilmiş, yazı dilinden farklılaşan noktalar da vurgulanmıştır.Sözlük bölümünde ise metinlerde geçen her sözcük ele alınmış mümkün olduğunca sözcüklerin kökenleri gösterilmiştir. Eski Türkçe sözcükler için birincil kaynak Sir Gerard Clauson'un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish (1972) adlı sözlüğü, Arapça ve Farsça sözcükler için Francis Joseph Steingass'ın A Comprehensive Persian-English Dictionary (1892) adlı sözlüğü, Moğolca sözcükler için Ferdinand Lessing'in Mongolian English Dictionary (1960) adlı sözlüğü, Ermenice sözcükler için Robert Dankoff'un Armenian Loanwords in Turkish (1995) adlı eseri, diğer dillerden alıntı sözcükler için TDK Türkçe Sözlük kullanılmıştır. Açıklamalı sözlük için ise Mehmet Ölmez'in Tuwinischer Wortschatz mit alttürkischen und mongolischen Parallelen - Tuvacanın Sözvarlığı Eski Türkçe ve Moğolca Denklikleriyle- (2007) adlı çalışmasından yararlanılmıştır.İlk kez bir ağız çalışmasında her sözcüğün etimolojisi ele alındığından derlenen metinler 113 sayfayla sınırlı tutulmuştur. Bu nedenle sadece 12 kişiden derlenen metinlere yer verilebilmiştir. Seçilen kişilerin genelde 50 yaş üstü, okuma-yazma bilmeyen ya da ilkokul mezunu olmasına dikkat edilmiştir.

In this study, the texts from Saka village and Ahlat county town between years 2010-2012 have been compiled and these compiled texts' grammar analysis has been made and glossary has been formed. In the glossary the etymology of each word has been provided as far as possible. Our study called '' Ahlat Dialect '' is consisted of ''analysis, texts and glossary'' sections.First of all, the recorded sounds have been written out and then profiling for each word has been made. While profiling, the sentences that the words take place have also been given and grammar analysis has been made based on the sentences.When the analysed texts have been examined the similarities with the other Anatolian dialects and Turkish languages have been put forward when the occasion arises. Furthermore; the features which are similar to the Old Turkic and Old Anatolian Turkish have been pointed out. In the phoneticals part sound events associated with vowels and consonants that are not found in written language have been given.In the morphologicals section, parts of speech and syntax have been included and the points that differentiate from written language have also been stressed.Every word mentioned in the texts is addressed in the glossary part and their origins are demonstrated as far as possible. Sir Gerard Clauson's An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish (1972) is used for the old Turkish words, Francis Joseph Steingass' A Comprehensive Persian-English Dictionary (1892) is used for Arabic and Persian words Ferdinand Lessing's Mongolian English Dictionary (1960) is used for Mongolian words and Robert Dankoff's Armenian Loanwords in Turkish (1995) is used for Armenian words. Besides, TDK Türkçe Sözlük is used for the words that have been quoted from other languages. As for the glossary, Mehmet Ölmez's Tuwinischer Wortschatz mit alttürkischen und mongolischen Parallelen - Tuvacanın Sözvarlığı Eski Türkçe ve Moğolca Denklikleriyle- (2007) is used .Since it is the first time that every word's origin is demonstrated in a dialect study, we have limited the page number of our compilation to 113. Therefore we have only placed selections from 12 people. We have cared about our decision to choose people over fifty and with primary school, or literate people.