Uluslararası ticaret ilişkilerine kompleks ağ yaklaşımı: Türkiye örneği

Abstract

Kompleksite iktisadı çerçevesinde uluslararası ticarete ağ yaklaşımı, geleneksel iktisadın bu yüzeyselliğine karşı daha derin analiz yapabilme olanağı sağlayan alternatif bir analiz yöntemi teşkil etmektedir. Kompleksite teorisi çerçevesinde yapılan incelemeler kompleks sistemlerin oluşumlarından biri olarak kompleks ağları ortaya koymuştur. İktisat alanında finansal ve ticari ilişkileri kompleks ağ olarak inceleyen çalışmalar yapılmıştır. Bu doktora çalışmasında da uluslararası ticaret ağının kompleks ağ niteliği taşıdığı hipotezinden hareketle, ekonominin üretken reel kesimini oluşturan imalat sanayiinin temel alt dalları olan tüketim, ara ve yatırım malları sanayiileri için oluşturulan uluslararası ticaret ağlarına kompleks ağlara ilişkin sınamalar yapılmıştır. Bu alt dallar ilk olarak, bir ağın kompleksliğinin göstergesi olan kuvvet yasasına uygunluk açısından sınanmıştır. Sınama sonucunda tüketim ve yatırım malları ağlarının kuvvet yasası (Pareto) dağılımına uyduğu, ara malları ağının ise Pareto 2 dağılımına uyduğu gözlemlenmiştir. Bu dağılım, ülkelerin heterojenliğini ve ticari bağlantılarını oluştururken tercihli ilave ilkesine uygun davrandıklarını göstermesi açısından önemlidir. Çalışmada ayrıca kompleks ağların önemli topolojik özelliklerinden biri olan farklılık eğilimli (disassortative) yapı tespit edilmiştir. Merkez – çevre oluşumunun bir göstergesi olan bu yapı çerçevesinde, söz konusu alt sanayii dallarının uluslararası ticaret ağındaki merkez-çevre yapısı ve yıllar itibariyle bu yapının değişimi incelenmiştir. Analizde ayrıca bir merkezilik ölçüsü olarak w-HITS algoritması uygulanmıştır. Bu kapsamda Türkiye daha kompleks ürünler olan ara ve yatırım malları sanayii ticaret ağında ithal bağımlı bir görünüm sergilemektedir. Çalışmanın bulguları genel olarak uluslararası ticaret ağının kompleks ağ özelliği taşıdığını doğrulamıştır.Anahtar Kelimeler: Kompleks Sistemler, Kompleksite İktisadı, Kompleks Ağlar, Uluslararası Ticaret Ağları.

Network approach to international trade, in the scope of complexity economics, enables an alternative method in order to make analysis deeply against superficiality of traditional approaches. Many studies have revealed that complex networks are one of the formations of complex systems. In the field of economics, a lot of complex network analysis on financial and trade relations has been done since especially 1990's. In this thesis, on the basis of the hypothesis that international trade network has complex network properties, some tests are done for the international trade network of consumption, intermediate and capital goods which are main sub-sectors of manufacturing industry. First of all, it has been analyzed in terms of fitness to power-law (Pareto) distribution which shows how complex a network is. It has been determined that consumption and capital goods networks fit Pareto distribution and intermediate goods network fits Pareto 2 distribution. Pareto distribution shows that countries form their trade relations in accordance with preferential attachment principle and that there is heterogeneity among countries in terms of trade relations. These networks have also been analyzed in terms of assortativity/disassortativity which is also one of the most important topological properties of complex networks. Disassortativity has been detected for each network. In the scope of disassortativity which is also indicator of core-periphery structure of a network, the core-periphery structure and change of it over time has been analyzed for each network. w-HITS algorithm as a centrality measure has also been applied to the data. In this context, Turkey seems dependent on import of intermediate and capital goods which have higher complexity level. Findings of the study generally verify that international trade network of these sectors has complex network properties.Keywords: Complex Systems, Complexity Economics, Complex Networks,International Trade Networks.