Meşrutiyet`ten Cumhuriyet`e Said Nursi`de din-siyaset ilişkisi

Abstract

Bu çalışma Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e din devlet ilişkisi inşa edilirken referans alınan düşünceler ile bu düşüncelere karşı, Said Nursi'nin geliştirdiği eleştiriler ve Said Nursi'nin İslam siyaset düşüncesini kapsamaktadır. Tarih boyunca, toplumsal ve siyasal hayatın şekillenmesinde inançlar çok önemli bir rol oynamışlardır. Özellikle deizm inancı, Avrupa Aydınlanma düşüncelerinin teşekkülünde etkili olmuştur. Tefrik-i rububiyet anlayışını benimseyen Aydınlanma düşünceleri neticesinde sekülarizm ve laiklik inşa edilmiştir. Aydınlanma düşünceleri Osmanlı Devleti'nin modernleşmesinde etkili olmuş ve bazı Osmanlı entelektüelleri, Aydınlanma dönemi inançlarına sempati duymuşlardır. Aydınların bu sempatisi Osmanlı sekülerleşmesine etki etmiştir. Modern Türkiye'nin de inşasında rolü olan Aydınlanma ideolojileri, din ve devlet ilişkilerinin oluşmasında en önemli rolü oynamıştır. Mustafa Kemal, modernleşmenin ancak, Avrupa'nın yaşadığı sosyal ve dinsel dönüşümlerin Türkiye'de de gerçekleşmesi ile mümkün olacağını düşünmüştür. Tıpkı Avrupa gibi, dinde reform yaparak, muasır medeniyet seviyesine ulaşılabileceğini düşünen Mustafa Kemal, yaptığı reformlar ile yeni bir din anlayışı ve yeni bir insan tipi inşa ederek, bu hedefe ulaşmayı amaçlamıştır. Said Nursi şahitlik ettiği bütün bu gelişmeleri, yeni bir bakış açısı ile analiz etmiş ve içinde yaşadığı çağın kriterlerine reddiyeler yapmıştır. Doğup büyüdüğü Doğu Anadolu dahil, İstanbul, Avrupa, Şam ve Ankara, Nursi'nin eleştirilerinden nasibini almıştır. Çağın siyasi şartları Eski Said'in Yeni Said'e dönüşmesine etki etmiştir. Aydınlanma düşüncelerinin parçaladığı rububiyet tasavvuru yerine, tevhid-i rububiyet teorisini oluşturmuştur. Bu teori ile, Allah'ın âlem ve insan üzerindeki bütüncül terbiye, tasarruf ve hakimiyetini tesis ederek, potansiyel insanın, ideal insana dönüşüp mutlu olabilmesinin yollarına işaret etmiştir. Nursi, böylece siyaset düşüncesinin temellerini `tevhid-i rububiyet` kavramı üzerinden yeniden inşa etmiştir. Bu araştırmada literatür taraması yapılarak içerik analizleri yapılmıştır. Ana kaynak olarak Nursi'nin telif ettiği Risale-i Nur Külliyatı ve birinci elden kaynak olarak Nursi'nin hayatı ve düşüncelerini konu alan eserlerden istifade edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Din, Siyaset, Aydınlanma, Modernleşme, Atatürk, Said Nursi ve Rububiyet.

This study aims to construct Said Nursi's political thoughts and his criticisms towards ideas that became the reference point for the Modern Turkey's state ideology and its relations to the religion. Throughout history, beliefs have played a crucial role in shaping social and political life. Deism, in particular, influenced the enlightenment ideas in Europe. Liberalism and secularism were results of the enlightenment ideas, which were adopted with a conception of segregation of Godhead. Enlightenment ideas had an effect on modernization of the Ottoman Empire, and some Ottoman intellectuals sympathized with the beliefs prevailing during the age of enlightenment. Such sympathy took a leading part in the secularization of the Ottomans. Enlightenment ideologies, which were effective in building the Modern Turkey, played the most significant role in building religion and state relationships. Mustafa Kemal believed that modernization can be achieved only when the social and religious transformations in Europe are actualized in Turkey. He, who thought that level of contemporary civilizations, can be achieved through reforms in religion, aimed to reach this goal by building a new religious understanding and a new character. Said Nursi, on the other hand, analyzed all these developments from a new point of view, and refused the criteria of the era he lived. İstanbul, Ankara, Europe, Damascus, and even the East –where he was born and brought up- were criticized by Nursi. The political conditions of the era let the Old Said change into new Said. He developed the theory of Oneness of Godhead, instead of the Godhead concept parted by enlightenment ideas. With this theory, he proposed that Allah constitutes a holistic decency, providence and dominance on human and universe, changing a potential person into an ideal person, leading him to happiness. He, thus, rebuilt the basis of his theory on Islam and politics, based on the concept of `Oneness of Godhead`. The primary source of this study is Said Nursi's book collection, Risale-i Nur. In addition to Nursi's book secondary sources are also used to examine Nursi's worldview.Key Words: Religion, Politics, Enlightenment, Modernization, Atatürk, Said Nursi and Godhead.