2015-2017 yılları arasında Trakya`da partiküler madde kirliliği ve mortalite ilişkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Son yıllarda başta hava kirliliği olmak üzere, çevreyle alakalı birçok sorun artış göstermektedir. Hem iç hem de dış ortam hava kirliliği, düşük dozlarda dahi insan sağlığı için bilinen bir tehdittir ve dünya çapında artan önemli bir mortalite ve morbidite sebebidir. DSÖ tahminlerine göre, hava kirliliği 2012'de her 8 kişiden 1'inin yani 7 milyon kişinin erken ölümüne sebep olmuştur. Bu ölümlerden yaklaşık 3,7 milyonu dış ortam hava kirliliği ile ilişkilidir. Çalışmamızın amacı Trakya'da (Edirne merkez ilçe, Keşan, Kırklareli Merkez ilçe, Lüleburgaz, Tekirdağ merkez ilçe ve Çerkezköy) 2015-2017 yılları arasında partiküler madde (PM) kirliliğini incelemek, aylık ortalamalar ile yaz ve kış ayları arasındaki PM ortalamaları ve ölüm sayılarını değerlendirmek, AIR Q+ programı ile önlenebilir ölüm sayılarını hesaplamak ve PM10 ölçümlerinin çeşitli mortalite hızları ve ölüm nedenleri ile ilişkisini değerlendirmektir.Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) TR21 alt gruplamasında yer alan 3 il olan Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli illerinde yer alan ve hava kalitesi ölçümü yapılan il ve ilçe merkezleri çalışmamıza dâhil edilmiştir. Edirne Karaağaç istasyonu ve Kırklareli Limanköy istasyonu kırsal olmaları sebebiyle, Kırklareli Vize istasyonunda PM ölçümü yapılmadığı için ve Çorlu'daki istasyonlarda kirlilik ölçümleri 2017 kasım ayından sonra başladığı için çalışmaya dâhil edilmemiştir. Aylık ve yıllık PM ortalamalarını hesaplamak için, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın internet sitesi olan www.havaizleme.gov.tr sitesinden elde edilen 01.01.2015-31.12.2017 tarihleri arasındaki saatlik PM10 ölçüm verileri kullanılmıştır. Trakya'da PM kaynaklı hava kirliliği mevcuttur. Edirne merkez ilçede, Keşan'da, Kırklareli'nde, Lüleburgaz'da, Tekirdağ merkez Süleymanpaşa ilçesinde ve Çerkezköy'de 2015-2017 arasında, yıllık PM10 ortalamaları, DSÖ'nün yıllık PM10 ortalaması üst limiti olan 20 µg/m3'ün en az 2 katı değerde ölçülmüştür. Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ il geneli ortalamaları ise DSÖ PM10 yıllık üst limitinin en az 2,5 katıdır. Her 3 yılda da PM10 kirliliği en düşük il Kırklareli iken, en yüksek PM10 ortalaması 2015'te Edirne, 2016 ve 2017 yıllarında ise Tekirdağ ilinde ölçülmüştür ve yıllık PM10 ortalamaları açısından iller arasında istatistiksel açıdan önemli fark saptanmıştır (p<0,05),İstasyonlara göre yıllık PM10 ortalamaları ile 30 yaş üstü ölüm hızı arasında pozitif yönlü zayıf anlamlı bir ilişki (r=0,470; p<0,05) bulunmuştur. Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ'da 2015, 2016 ve 2017 yıllarında aylık PM10 ortalamaları ile aylık ölüm sayıları arasında pozitif yönlü zayıf anlamlı (r=0,491; p<0,05) bir ilişki saptanmıştır. Üç yılın yaz dönemi ve kış dönemi PM10 ortalamaları arasında 3 ilde de istatistiksel olarak önemli fark saptanmıştır (p<0,05). 3 yıllık yaz ve kış döneminde meydana gelen ölüm sayıları arasında Kırklareli ve Tekirdağ'da istatistiksel olarak önemli fark mevcuttur (p<0,05). AIR Q+ programı ile il geneli için yapılan hesaplamalarda; 2015, 2016 ve 2017 yıllarında sırasıyla; Edirne'de 655 (%19,45), 518 (% 16,06) ve 544 ( %16,15); Kırklareli'nde 333 (% 11,79), 392 (% 14,83) ve 363 (% 12,98); Tekirdağ'da ise 870 ( %18,38), 995 ( % 20,37) ve 831, 30 yaş üstü kişi (% 16,75) kirliliğe atfedilebilecek nedenlerden dolayı hayatını kaybetmiştir.Sonuç olarak Trakya'da PM kaynaklı hava kirliliği mevcuttur. Özellikle kış döneminde daha fazla olan kirliliğin, DSÖ limitlerine düşürülmesi halinde pek çok ölüm ve olumsuz sağlık etkisi önlenebilecektir.Anahtar kelimeler: Hava kirliliği, Trakya, PM, mortalite, AIR Q+

In recent years, many environmental problems, especially air pollution, have been increasing. Even at low doses, both indoor and outdoor air pollution are known threats to human health and major causes of mortality and morbidity increasing worldwide. According to World Health Organization (WHO) estimations, air pollution caused premature death of 7 million people (1 in every 8 people) in 2012. Approximately 3,7 million of these deaths were associated with outdoor air pollution. The aim of our study was to investigate the particulate matter (PM) air pollution in Thrace (Edirne central district, Keşan, Kırklareli Central district, Lüleburgaz, Tekirdağ central district and Çerkezköy) between 2015-2017, to evaluate monthly PM averages, PM averages between summer and winter and number of deaths, to calculate number of preventable deaths by AIR Q+ software tool and to evaluate the relationship between PM10 measurements and various mortality rates and causes of death.In our study, provincial and district centers located in Turkish Statistical Institute (TSI) TR21 subgroup provinces Edirne, Tekirdağ and Kırklareli and where air quality measurements done were included. Because Edirne Karaağaç station and Kırklareli Limanköy station were rural, PM measurements were not done at Kırklareli Vize Station and pollution measurements of stations in Çorlu had started after November 2017, they were not included in our study. Hourly PM10 measurement data obtained from the website of the Ministry of Environment and Urbanization, www.havaizleme.gov.tr, between 01.01.2015-31.12.2017 were used to calculate monthly and annual PM averages.There is PM air pollution in Thrace.In the central district of Edirne, in Keşan, in Kırklareli, in Lüleburgaz, in Süleymanpaşa central district of Tekirdağ and in Çerkezköy between 2015-2017, the annual PM10 averages were measured at least twice the 20 µg / m3, the upper limit of WHO annual PM10 average. The province-wide averages of of Edirne, Kırklareli and Tekirdağ were at least 2,5 times the upper limit of WHO annual PM10 average.In every 3 years, Kırklareli had the lowest PM10 pollution, while the highest PM10 average has been measured in Edirne in 2015, and also Tekirdağ in 2016 and 2017, and statistically significant difference has been determined between provinces in terms of annual PM10 averages (p <0,05).There was a significant weak positive relationship between annual PM10 averages according to stations and mortality rate over 30 years (r = 0,470; p <0,05). In Edirne, Kırklareli and Tekirdağ, there was a significant weak positive relationship (r = 0,491; p <0,05) between monthly PM10 averages and monthly number of deaths in 2015, 2016 and 2017.There were statistically significant differences between summer and winter PM10 averages of three years in three provinces (p <0,05). There were statistically significant differences between the number of deaths occurring in 3-year summer and winter period in Kırklareli and Tekirdağ (p <0,05). In province-wide calculations made by AIR Q+ software tool; in 2015, 2016 and 2017 respectively; 655 (19,45%), 518 (16,06%) and 544 (16,15%) in Edirne; 333 (11,79%), 392 (14,83%) and 363 (12,98%) in Kırklareli and 870 (18,38%), 995 (20,37%) and 831 people (16,75%) in Tekirdağ have died from causes attributable to pollution.In conclusion, there is PM air pollution in Thrace. Many deaths and adverse health effects would be prevented if the pollution which is much more especially in winter period has been reduced to WHO limits.Key words: air pollution, Thrace, PM, Mortality, AIR Q+