The Nuclear non-proliferation regime at the crossroads: Strengthening or uncertainty

Abstract

Nükleer silahların yayılmasının uluslararası barışı ve istikran tehdit ettiği yargısından hareketle, yayılmanın önlenmesi konusunda neler yapılması gerektiği hakkında önerilerde bulunmak amacıyla kapsamlı bir araştırma yürütülmüştür. Araştırma ülkeler düzeyinde ele alınmıştır. Nükleer yayılmaya karşı alınması gereken önlemler çerçevesinde oluşan uluslararası çabalar bütünü nükleer silahların yayılmasının önlenmesi rejimi olarak tanımlanmaktadır. Bu sebeple, araştırma sırasında yol gösterici olarak Uluslararası Rejimler Teorisi'nin önermelerinden faydalanılmıştır. Böylece, bir uluslararası rejimin oluşması, sürdürülmesi, ve etkin bir yapıya kavuşturulması için neler yapılması gerektiği konularında en sağlam öngörüşlerin oluşturulması amaç edinilmiştir. Yayılmanın önlenmesine yönelik çabaların etkinliği ülkelerin tutumlarına bağlı olarak sınırlı bir gelişme kaydetmiştir. Bu gerçek karşında, öncelikle söz konusu tutumların sebepleri anlaşılmaya çalışılmış ve yayılmanın önlenmesi rejiminin izlediği gelişme çizgisi ortaya konulmuştur. Aynı zamanda, uluslararası anlaşmalar ve düzenlemelerde şikayet konusu olan ve rejimin daha etkin bir konuma getirilebilmesi için doldurulması gereken hukuki boşlukların ve yetersizliklerin neler olduğunun tespitine çalışılmıştır. Uluslararası camianın büyük bir çoğunlukla benimsediği ve katıldığı yayılmanın önlenmesi rejimine rağmen, bir kısım ülke çeşitli sebepler öne sürerek bu kapsamda bir gayret içinde olmadıkları gibi, aksine bir davranışla nükleer silah üretme yoluna gitmişlerdir. Dolayısıyla, nükleer yayılmanın önlenmesi rejimi kısa ve orta vadede daha etkin bir yapıya kavuşturulmadığı takdirde sayılarının çok daha fazla olacağından endişe edilen bu gibi ülkelerin, yayılmanın önlenmesi prensibi dahilinde politikalar benimsemelerini sağlayabilmek amacıyla bu yönde örnek teşkil edebilecek değişik uluslararası düzenlemeler tanıtılmıştır. Esas olarak, yakın geçmişte ve günümüzde dünyada meydana gelen olaylar da dikkate alındığında, yayılmanın önlenmesi rejimi çerçevesindeki uluslararası anlaşmaların ve kurumsal yapıların işlerliklerinin ve etkinliklerinin arttırılması için nelerin yapılması gerektiği yönünde öneriler ortaya konulmuştur. Ayrıca, genellikle yayılmanın önlenmesi rejimi dahilinde tanımlanmayan, ancak tez araştırmacısı tarafından rejimin geleceği üzerinde etkili olacağı düşünülen konular da tez çalışması kapsamına alınmıştır. Böylece, nükleer yayılmanın önlenmesi rejimi dahilinde veya haricinde olan ülkelerin, rejimin prensipleri, normları ve kuralları bağlamında hareket etmelerinin kesin olarak sağlanabilmesi için ne gibi önlemler alınması gerektiği hakkında görüşler belirtilmiştir.

Based on the assumption that further proliferation of nuclear weapons will jeopardize international peace and stability, the ways and means for restraining proliferation of nuclear weapons are extensively researched. The research is conducted at state level. The framework of international efforts for stopping the spread of nuclear weapons is identified as the nuclear non-proliferation regime. In that respect, the International Regimes Theory is exploited to a certain extent. The basic premises of the regimes theory furnished the necessary insights about the concepts of international regime formation, regime maintenance, and regime effectiveness. Hence, these concepts have then formed the background of the proposals for increasing the strength of the non-proliferation regime. The degree of effectiveness of the nuclear non-proliferation regime in inhibiting states from going nuclear is observed to have largely depended on the attitudes of the states that participated in the international negotiations which aimed at establishing the fundamental stones of the regime (e.g., the IAEA Statute, the NPT and the related IAEA safeguards document INFCIRC/153). Emergence and evolution of these elements of the non-proliferation regime are investigated, and the loopholes and shortcomings that came into view in practice are determined. Despite the fact that an overwhelming majority of states have joined the ranks of international collaboration for halting the further spread of nuclear weapons, a group of states (hold-outs) have opted to stay far from the nuclear non-proliferation regime by putting forward numerous arguments, and went on to manufacture nuclear explosives. Likelihood of an increase in the number of such states in the short and medium terms (unless appropriate measures are taken to strengthen the regime) necessitated a research about various regional and bilateral nuclear restraint arrangements that would prove feasible for associating the hold-outs with the principles, norms, rules, as well as the decision-making procedures of the non-proliferation regime. Regarding the recent developments in world affairs, measures are suggested to amplify the usefulness and the effectiveness of the essential elements of the nuclear non-proliferation regime. Moreover, measures with regard to several other issues that are not generally considered among these mainstays of the non-proliferation regime, but which are believed by the author to have an impact on the future performance of the regime, are also incorporated into the research.