Türk milliyetçiliği bağlamında Afet İnan`ın tarih çalışmaları ve kadına bakışı

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Afet İnan'ın çalışmaları özelinde, milliyetçilikle tarihçilik arasındaki ilişkiyi ve milliyetçi tarihçiliğin Türk millî kimliğinin inşasında oynadığı rolü incelemek ve bu yolla milliyetçilik tartışmalarına ve Türk milliyetçiliği literatürüne bir katkı sağlamaktır. Osmanlı modernleşme döneminin bir sonucu olarak ortaya çıkan Türk milliyetçiliği, Cumhuriyet devrinde Türk millî kimliğini inşa etmek için uygun ortamı bulabilmiştir. 1920'li yıllarda vatanı ve devleti inşa eden Kemalist kadro, 1930'lu yıllara gelindiğinde millî kimliğin inşasına yönelmiştir. Bu millî inşa sürecinde tarih ve dil çalışmaları çok önemli yer tutmuştur. Atatürk tarafından tarih alanında çalışmakla görevlendirilen Afet İnan, Türk millî kimliğini tanımlayan ve etnik merkezli tarih yazımının bir örneği olan Türk Tarih Tezinin oluşumunda oynadığı rol ile Cumhuriyet'in ve Türk milliyetçiliğinin tarihlerindeki yerini almıştır. Kadın hakları konusunda da çalışmalar sürdüren İnan, Türk kadınının sosyal ve siyasî haklarını kazanması konusunda aktif rol oynamasının yanında Türk kadınlarının haklarını kazanmaları sürecini bir tarihçi olarak incelemiş ve bu konuda eserler vermiştir. Afet İnan'ın çalışmaları, yalnızca çalışmanın amacı doğrultusunda incelenmiş, konu ile doğrudan ilgisi bulunmadığından kaynak değerini kaybeden eserleri dışarıda bırakılmıştır. Çalışmanın temel kaynakları Afet İnan'ın tarih alanında ve kadın hakları konusunda hazırladığı çok sayıda makale ve yazdığı kitapların yanında hem kendi yaşamı hem de dönemin zihniyet dünyası ve uygulamaları hakkında önemli detaylar veren anıları ve otobiyografik çalışmalarıdır. Makalelerinin henüz kendisi hayattayken bazı kitaplarda derlenmesi sebebiyle konu hakkında birincil kaynaklar ulaşılabilir durumdadır. Tez dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde milliyetçilik literatürünün en önemli eserlerinin bazılarının üzerinde durulmuş, alanın tartışmalarını aktararak milliyetçilik çalışmalarının teorik bir arka planı sunulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümün odak noktasında Türk milliyetçiliğinin doğuşu ve karakteri vardır. Bu bölümde Türk milliyetçiliğinin milliyetçilik kuramları açısından konumunun ne olacağı sorusuna yanıt aranmıştır. Üçüncü ve son ana bölüm ise Afet İnan'ın hayatı ve çalışmaları üzerinde durmaya ve İnan'ın çalışmaları üzerinden dönemin millî kimlik sorununa yaklaşımı hakkında bir sonuca varmak iddiasındadır.

The aim of this study is to analyse the relationship between nationalism and historiography and the role of nationalist historiography in the construction of the Turkish national identity and to make a contribution to debates on nationalism and Turkish nationalist literature. Turkish nationalism emerged as a result of the Ottoman modernization period and found the right conditions for the establishment of the Turkish national identity during the Republican era. Founders of the Turkish Republic, Kemalist rulers who created the concept of 'homeland' in the 1920s, turned to the construction of the national identity in the 1930s, a process where studies on history and language played an important role. Afet Inan, assigned by Atatürk to work in the field of history, took her place in the history of the Republic and Turkish nationalism with her role in the formation of the Turkish History Thesis, an example of the ethnocentric historiography that defines the Turkish national identity. In addition to her active role in Turkish women's attainment of social and political rights, Afet Inan examined the process of gaining the rights of Turkish women as a historian and wrote articles and a book on this subject. Works of Afet Inan were examined only for the aim of the study and as they are not directly related to the subject, works that have lost their value as a source were excluded. The main sources of the study are the memoirs and autobiographical works of Afet Inan, which provide important details about her life and the actions and the mindset of the said period, as well as various articles and books written by Afet Inan on history and women's rights. Since her articles are compiled in some books while Inan was still alive, primary sources on the subject are readily available. The Thesis consists of four chapters. In the first chapter, some of the most important works of literature on nationalism are emphasized to present a theoretical background of nationalism studies. The focus of the second chapter is the birth and the nature of Turkish nationalism where the question of what the position of Turkish nationalism is in terms of nationalism theories is examined. The third and last chapter focuses on life and works of Afet İnan and aims to come to a conclusion about the approach of the period to the issue of national identity.